از كوه سيلخَزو تا كوه بيكني: جغرافياي تاريخي سرزمين ماد در دوره آشور نو

From Mount Silhazu to Mount Bikni: Historical Geography of Media in the Neo-Assyrian Period

مسئله جغرافياي تاريخي سرزمين مادها در زمان ذكر نخستين آنها، يعني در دوره آشور نو همواره بحث برانگيز بوده است. مادشناسان و آشورشناسان متقدم با توجه به حدود جغرافيايي اين سرزمين در دوره هاي هخامنشي، اشكاني و ساساني، قلمرو مادها در دوره آشور نو را از كوهستان هاي زاگرس مركزي تا مركز فلات ايران دانسته اند اما از دهه هفتاد ميلادي، رويكردي جديد و كمينه گرا نسبت به جغرافياي تاريخي زاگرس در دوره آشور نو ظهور يافت كه قلمرو سرزمين هاي زاگرسيِ مذكور در متون آشوري را بسيار محدود تصور كرده و رشته كوه الوند را آخرين نقطه نفوذ آشوريان در شرق و فلات ايران مي دانست و درنتيجه سرزمين ماد را نيز محدود به غرب الوند مي نمود. در مقاله حاضر به بررسي صحت و سقم اين دو عقيده متضاد خواهيم پرداخت و همچنين سعي خواهيم نمود مرزهاي كشور ماد در دوره آشور نو را مشخص نموده و شهرها و سرزمين هاي اصلي آن را مكان يابي نماييم.

The problem of historical geography and extent of Median territory in Neo-Assyrian period, from 9th to 7th centuries B.C. has always made dissensions. Given the extent of Median territory in Achaemenid and Parthian periods, early historians and Assyriologists in the late 19th and early 20th centuries considered Median realm extending from Zagros mountains to central plateau of Iran. From 1970s onwards, however, a new minimalistic approach to the historical geography of Neo-Assyrian Zagros has appeared and proposed a large Median territory than previously assumed and located Media on the western flanks of Alvand Mountain ranges. The advocates of this minimalistic approach have put limits on the extent of Assyrian dominance in Iran and consider the Alvand as the last spot of Assyrian Armies’ penetration to the east. The present study deals with assessing these contradictory assumptions. We also try to determine the Median boarders and also try to locate the main regions and cities of Media based on the Assyrian written sources.