كليدواژه :
شوري , اجزاء عملكرد , غلظت دي اكسيد كربن , كلزا
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: شوري آب و خاك از محدوديت هاي اصلي كشت در مناطق گرم و خشك از جمله ايران محسوب مي شوند. حدود 36 درصد (6/8 ميليون هكتار) از اراضي كشاورزي ايران داراي خاك هاي مبتلا به درجات مختلف شوري هستند. حدود 90 درصد روغن خوراكي مصرفي در ايران، وارداتي است و گياه كلزا با ويژگي هاي خاص خود در تمام اقليم هاي كشور قابل كشت و كار است و بهترين زراعت تناوبي براي غلات است كه حدود 70 درصد سطح زير كشت محصولات زراعي را شامل مي شوند. تحقيقات آزمايشگاهي نشان داده است كه با افزايش غلظت CO2، كارآيي مصرف آب، فتوسنتز خالص، توليد زيست توده و عملكرد در اغلب گياهان افزايش مي يابد. بررسي اثرات غني سازي CO2 هواي آزاد روي رشد كلزاي تابستانه نشان داده در پايان مرحله گلدهي زيست توده اندام هوايي به طور معني دار و تا 40 درصد افزايش مي يابد اما در برداشت نهايي افزايش زيست توده و افزايش عملكرد دانه معني دار نبوده است. يافته هاي مذكور احتمال كاهش اثرات شوري روي گياه كلزا را تقويت مي كند، بنابراين بررسي تأثير افزايش غلظت دي اكسيد كربن بر عكس العمل ارقام كلزا در شرايط شور ضرورت دارد.
مواد و روش ها: اين آزمايش در گلخانه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه تربيت مدرس و داخل گلدان هايي مشابه انجام شد. فاكتورهاي آزمايش شامل سه رقم كلزا شامل اكاپي، RGS003 و زرفام، غلظت شوري (آبياري با آب شور داراي EC معادل 5 ، 10 و 15 دسي زيمنس بر متر همراه با شاهد بدون شوري) و غلظت CO2 هوا [سه مقدار غلظت معمول CO2 (350 ميكرومول بر مول) و غلظت هاي دو و سه برابر مقدار غلظت فعلي آتمسفر(700 و 1050)] بود. هر سطح تيمار CO2 به عنوان يك محيط (كرت اصلي) در نظر گرفته و دو تيمار ديگر به صورت فاكتوريل در طرح پايه كاملا تصادفي و در سه تكرار، در هر محيط اعمال شد. گلدان هاي 20 كيلويي سياه رنگ تهيه و با خاك مزرعه پرگرديد. براي تهيه شوري هاي مختلف از نمك طبيعي و آب شهري با هدايت الكتريكي معادل 588 ميكرو زيمنس بر سانتي متر استفاده شد. به منظور اعمال تيمار گاز CO2 اتاقك هاي رشد در داخل گلخانه به ابعاد، 9 متر طول ، 2 متر عرض و ارتفاع 2/5 متر ايجاد گرديد كه روي آن با نايلون شفاف پوشانده شد. گاز CO2 با استفاده از كپسول تأمين گرديد.
نتايج و بحث: نتايج نشان داد كه عملكرد دانه به شدت تحت تأثير شوري قرار گرفت و از 2/8 تن در هكتار در سطح صفر شوري به 1/13 تن در هكتار در سطح 15 دسي زيمنس بر متر كاهش يافت. شوري بيشترين تأثير را روي تعداد غلاف در بوته داشت. غلظت CO2 اثر معني داري بر عملكرد و اجزاي عملكرد نداشت و تنها در سال دوم آزمايش در سطح ppm1050 توانست تا حدي اثر منفي شوري را جبران كند. عملكرد دانه در هر دو سال اجراي آزمايش به طور كاملا معني دار تحت تأثير نوع رقم نيز قرار گرفت. رقم RGS003 بيشترين عملكرد دانه را داشته است. رقم زرفام در رتبه دوم و رقم اكاپي در رتبه سوم قرار گرفته است. افزايش شوري باعث افزايش ميزان پروتئين و كاهش ميزان روغن در دانه كلزا شد. درصد روغن دانه بي تأثير از غلظت دي اكسيد كربن بود. ميزان روغن در هر سه رقم و در تمام سطوح غلظت دي اكسيد كربن با افزايش شوري كاهش يافته است درصد پروتئين دانه با افزايش شوري و دي اكسيد كربن افزايش يافته است.
نتيجه گيري: غلظت دي اكسيد كربن اثر معني داري بر عملكرد و اجزاي عملكرد نداشت و تنها در سال دوم آزمايش در سطح ppm1050 توانست تا حدي اثر منفي شوري را جبران كند. افزايش شوري باعث افزايش ميزان پروتئين و كاهش ميزان روغن در دانه كلزا شد. درصد پروتئين دانه با افزايش دي اكسيد كربن افزايش يافت،
چكيده لاتين :
Background and objectives Soil and water salinity is the main limitations of cultivation in hot and dry regions such as Iran. Approximately 36% (6.8 million hectars) of arable land in Iran have suffered various degrees of soil salinity. About 90 percent of edible oil consumption in Iran has imported. Rapeseed with special growth habit can be cultivated in different area in Iran and is the best crop rotation for cereals that are include about 70 percent of crops cultivation area. On the other hand the concentration of atmospheric carbon dioxide due to human activities is increasing. Increasing of CO2 concentration can affect on growth of plants. Laboratory studies have shown that increasing CO2 concentration, will increase water use efficiency, net photosynthesis, biomass production and yield in most plants. The effects of free-air CO2 enrichment on the growth of summer rapeseed was investigated and showed that at the end of the flowering, shoot biomass significantly increased to 40%. But in the final harvest, biomass and grain yield increase was not significant. Therefore, the effect of increasing carbon dioxide concentration on the response of canola varieties under saline conditions is essential. Materials and Methods The experiment was conducted in Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran, at the 2010, 2011 growing season. Four levels of salinity (0, 5, 10 and 15 dS.m-1) on three cultivars of rapeseed (Okapi, Zarfam, and RGS) at three levels of atmospheric CO2 concentration (350, 700 and 1050 µmol mol-1) were studied. Three levels of CO2 concentrations have been considered as three environments that two other treatments (salinity and cultivar) carried out in them in a completely block design with factorial arrangement. 20Kg black pots were prepared. Pots were filled with silty loam soil (58% sand, 28% silt and 14% clay) to its final weight was 18kg. To preparation of saltwater, natural salt and Tap water with electrical conductivity of 588 micro-Siemens per centimeter was used. In order
