بازار پول اسلامي: ماهيت، كاركرد و ابزار‌ها

Financial Islamic Money Market: Nature, Functions and Instruments

بازار پول يكي از مهم‌ترين بازارهاي مالي در نظام بانكداري متعارف است كه كاركردهاي مهمي مانند كشف قيمت منابع كوتاه‌مدت را بر عهده دارد؛ پذيرش يا عدم پذيرش اين بازار در چارچوب اسلامي، مي‌تواند اثرات مهمي در نظريه و كاربرد دانش بانكداري اسلامي به همراه داشته باشد كه نمي‌توان از آن غافل بود. پرسش اصلي پژوهش آن است كه آيا بازار پول اسلامي قابليت شكل‌گيري دارد؟ مقاله به روش توصيفي و تحليل محتوا به دنبال اثبات اين فرضيه است كه بازار پول اسلامي به لحاظ نظري كاملاً قابل تصور بوده و مي‌توان با استفاده از ابزارهاي مالي اسلامي كوتاه‌مدت، نسبت به تشكيل آن اقدام نمود. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه بر اساس فقه اسلامي، بسياري از قراردادها ـ مانند مرابحه، بيع دين، سلف و اجاره ـ اين ظرفيت را دارند كه به صورت كوتاه‌مدت و با نرخ سود از پيش تعيين‌شده، استفاده شوند كه مي‌توان از ظرفيت اين قراردادها جهت طراحي ابزارهاي لازم براي توسعه بازار پول اسلامي استفاده كرد؛ همچنين برخلاف بازار پول متعارف كه در آن تمامي معاملات بر اساس خريد و فروش اوراق قرضه انجام مي‌شود، كليه معاملات بازار پول اسلامي بر اساس معامله اوراق مرتبط با بخش واقعي اقتصاد انجام مي‌شوند؛ بنابراين تمامي ابزارها و اوراق مورد استفاده در بازار پول اسلامي علاوه بر ريسك اعتباري، با ديگر انواع ريسك مواجه‌اند؛ اين در حالي است كه ابزارها و اوراق بازار پول متعارف صرفاً با ريسك اعتباري مواجه هستند.

Money market is one of the most important financial markets in conventional banking system that has different functions like price discovery of short term funds. Accepting or refusing this market in an Islamic framework, can have important effects on theory and practice of Islamic banking that cannot be ignored. Having reviewed the subject of money market in the conventional financial system, this paper tries to evaluate the possibility of creating an Islamic money market through short term financial instruments. The results which are based on an analytical-descriptive approach, show that: firstly, the Islamic money market is theoretically plausible. In fact, it is quite possible to make Islamic money market by making use of Islamic short-term instruments. In addition to theory, the Islamic money market is practiced in some Islamic countries like Malaysia and Iran. Secondly, in the Islamic Fiqh, different kinds of Islamic contracts with fixed and predetermined return rate are available (like Murabaha). It is possible to use these contracts in the Islamic money market. Finally, unlike the conventional money market where all the contracts are done based on buying and selling of bonds, all the Islamic money market contracts are based on Sukuk; which is related to the real sector of the economy. In addition, unlike the conventional money market, all the instruments and Sukuk used in the Islamic money market have different kinds of risk over and above the credit risk. These two are the most important differences of Islamic and conventional money market.