بررسي مقايسه‌اي عوامل مشهورات از ديدگاه فارابي و ابن‌سينا

A Comparative Study of the Development of Conventional Propositions from Farabi and Ibn Sina's Point of View

اين مقاله درصدد جستجوي‌‌ علل شكل‌گيري آرايي است كه در منطق به نام مشهوره شناخته مي‌شوند. مشهورات از ديدگاه فارابي به عنوان فيلسوف مدني جهان اسلام و ابن‌سينا به عنوان يكي از بزرگ‌ترين وارثان حكمت مشاء بررسي خواهد شد. در آثار فارابي، هيچ‌گونه تصريحي در باب عوامل مشهورات نشده است؛ ليكن از حاصل تأمل در اقسام و آثار مشهورات و اصناف علم مدني وي مي‌توان به عوامل شكل‌گيري مشهورات پي برد. ابن‌سينا برخلاف فارابي به صورت منسجم به عوامل مشهورات پرداخته و در مهم‌ترين آن‌ها با فحواي كلام فارابي هم‌رأي است. در مجموع مي‌توان گفت كه هدف مبحث مشهورات فارابي در راستاي منشأ شكل‌گيري اين آراء (هدف اجتماعات) وصول به سعادت حقيقي است و در ابن‌سينا مشهورات به عنوان عامل مؤثر در راستاي تغييرات مثبت اجتماعات اخذ مي‌شود. سرانجام فارابي و ابن‌سينا تحقيق و تفصيل در حوزة حكمت عملي و فلسفه سياسي را بر عهدة مكتب‌داران و وارثان علمي خود نهاده‌اند.

This article seeks to explore the factors involved in the development of propositions referred to in logic as conventional propositions. It will examine conventional propositions from Farabi and Ibn Sina's points of view. In Farabi's works, we don't see any direct and clear reference to conventional propositions. However, by reflecting upon his works we can understand how conventional propositions are formed. Unlike Farabi, Ibn Sina has coherently dealt with the factors involved in formation of conventional propositions and in some of the most important ones, he shares Farabi's views implied in his works in this regard. On the whole, it can be said that the main objective for Farabi's discussion about the formation of such propositions is to reach true happiness. In Ibn Sina's works, conventional propositions are taken to bring about positive changes in communities. Finally, Farabi and Ibn Sina have suggested that the inheritors of their knowledge take care of inquiries about the practical wisdom and political philosophy.