تاملي جامعه شناختي پيرامون كاربردهاي گفتماني «نمي دانم» در زبان فارسي در پرتو الگوي هايمز

A Sociolinguistic Analysis of the Discourse Functions of 'I don't know' in Persian Language: Hymes’ SPEAKING Model

پژوهش پيش رو بر آن است تا در بستر الگوي هايمز (1967)، به كنكاش و شناسايي كاربردهاي گفتماني «نمي دانم» در زبان فارسي بپردازد. در اين تحقيق از نوع كيفي بوده و جمع آوري داده هاي مورد نياز بر مبناي مشاهده در محيط طبيعي و به شكل هدفمند صورت گرفته است؛ به اين صورت كه تعداد 450 بافت طبيعي كه افراد در تعاملات روزمره خود مورد استفاده قرار مي دادند و در آنها قطعه زباني «نمي دانم» بكار رفته بود ضبط گرديد و براساس الگوي هايمز تحليل و بررسي موشكافانه قرار گرفت. نتايج حاصل از پژوهش، حاكي از آن است كه انگيزه نهفته در كاربرد «نمي دانم» در شرايطي كه گوينده داراي اطلاعات مورد نياز براي ارائه به مخاطب مي باشد، در اغلب موارد تلاش براي ملاحظه منزلت اجتماعي، پايبندي به اصول ادب و حفظ وجهه مخاطب است. بر اين اساس، مي توان پنج كاربرد اصلي «حفظ وجهه»، «اجتناب از بروز تناقض و اختلاف نظر»، «نشانه غيرمستقيم گويي»، «نشانه عدم اطمينان» و «اجتناب از تعهد و كاهش بار مسئوليت» را براي اين قطعه زباني در زبان فارسي برشمرد.

Considering the Hymes’ SPEAKING model (1967)، the current qualitative research examines the use of the expression "I don't know" (/nemidānam/) in Persian language to come up with its different discourse functions. To achieve this goal، 450 natural contexts in which this linguistic sample was used، were recorded، transcribed، and later analyzed. Therefore، the required data was collected purposefully from the natural context through observation. Hymes' model was then applied، and finally the uses of this label were sociologically investigated. The hidden motivation behind the use of ‘I don’t know’ in Persian language in the condition that the speaker has the demanded information is to consider the principles of politeness and to save the face of the addressee. Based on the findings of the research، different functions of ‘I don't know’ in Persian can be classified under five broad categories of ‘Minimizing face-threatening acts’، ‘Avoiding explicit disagreement’، ‘Marking uncertainty’، ‘Displaying indirectness’ and ‘Avoiding commitment’