اثربخشي پژوهش هاي علميِ داخلي بر شاخص هاي توسعة ايران

The Effectiveness of Domestic Scientific Research on Iran Development Indicators

در چند دهه اخير شاهد رشد فزاينده و چشمگير كميّت پژوهش­ هاي كشور و به‌ تبع آن ارتقاء بي­ نظير رتبه جهاني ايران از لحاظ تعداد مستندات علميِ منتشر شده بوده‌ايم. ­در اين بين تمركز سياست‌گذاران پژوهشي جوامع مختلف هرچه بيشتر به «اثربخشي پژوهش ­ها» معطوف گشته و امروزه دغدغه اصلي، حصول اطمينان از مؤثر واقع‌ شدن پژوهش ­ها در دستيابي به اهداف توسعه است. مسئله «كاربرد پژوهش­ ها در بهبود جامعه» در اسناد بالا دستي نظام نيز مورد تأكيد قرار گرفته كه حاكي از توافق مديران و مشاوران عالي رتبه كشور در خصوص اهميت و ضرورت آن است. همبستگي بالايي كه ميان پيشرفت علمي و پيشرفت اقتصاديِ جوامع ديده مي ­شود، اين انتظار معقول و منطقي را به وجود مي ­­آورد كه «پيشرفت چشمگير ايران در پژوهش»، «بهبود و توسعه جامعه» را نيز به دنبال آورده باشد. اين انتظار به مطرح‌شدن پرسشي مي ­انجامد كه دليل شكل‌گيري پژوهش حاضر است. هدف پژوهش حاضر بررسي اثر بخشيِ پژوهش­ هاي فزاينده ايران در سه دهه اخير بر توسعه كشور است. روش پژوهش، تحليلي - توصيفي بوده و آمار و اطلاعات ثانويه معتبر، داده هاي اصليِ مورد عمل را تشكيل داده­ است. ابتدا آن دسته از شاخص­ هاي معتبر توسعه كه داده­ هاي مربوط به آن­ها براي بيشتر كشورهاي جهان در يك بازه زماني قابل قبول موجود است انتخاب شده و سپس، جايگاه ساليانه ايران در هر شاخص در ميان 215 كشور جهان (بر اساس تعداد كشورهاي لحاظ‌ شده در بانك جهاني) مشخص گرديد. در ادامه، روند تغييرات جايگاه ايران در پژوهش با روند تغييرات جايگاه ايران از لحاظ شاخص هاي توسعه مورد مقايسه قرار گرفت. يافته­ ها حاكي از آن است كه علي‌رغم آن كه طي 31 سال اخير ايران از لحاظ كمّيّت توليدات علمي (تعداد برون­دادهاي پژوهشي) 70 رتبه­ صعود نموده، جايگاه كشور از لحاظ شاخص­ هايي مانند توليد ناخالص سرانه داخلي طي 25 سال 6 رتبه، تورّم طي 35 سال 43 رتبه و رد پاي اكولوژيك طي 19 سال 7 رتبه تنزل يافته و در مجموع، وضعيت توسعه جامعه بهبود متناظر و قابل قبولي نداشته است كه بتوان آن را پيامد رشد پژوهش و افزايش برون­دادهاي پژوهشي در كشور دانست. در پايان، تغيير ديدگاهِ مجموعه دست‌ اندركاران عرصه پژوهش كشور از «نگاه كميت - مدار» به «نگاه تأثير - مدار» ضروري دانسته شده است.

In recent decades, research has grown in Iran increasingly and consequently, the country has risen dramatically in world rankings based on the number of scientific documents. Meanwhile, research policy makers of different societies have concentrated more and more on "the effectiveness of researches" and today, their main concern is to ensure if the researches are truly contributing to achieve development goals. The issue of "use of research to improve society" has also been emphasized by Iran high-ranking managers and consultants in superior governmental documents, implying their agreement on the importance and necessity of it. Experts' view about the necessity of science to play a fundamental role in the process of improvement of the society, research impact assessment specialists' models in which they directly emphasize on "promotion of development scale" as the research final expected effect, and the proven high correlation between scientific progress and economic development of societies, create a reasonable expectation that as a consequent of "remarkable progress in research", Iran has experienced a tangible improvement in other aspects and this improvement has been reflected in development indicators. This expectation leads to a question which has been the main reason for this study to be implemented. The purpose of this study is to examine the effectiveness of Iran’s increasingly research growth in recent three decades on development of the country. The study uses a descriptive-analytical method and valid secondary data have been the base of analysis. At first, the reliable development indicators for which data were available for a number of countries in an appropriate timeframe were selected. Next, the rank of Iran determined in any indicator among 215 countries (based on the number of countries in World Bank Website). Then, the trend of Iran's research position was compared with the trend of Iran's position in terms of each development indicator. Results showed that despite a seventy step improvement in research quantity during past 31 years, Iran position has declined 6 steps in terms of GDP per capita during 25 years, 43 steps in terms of inflation rate during 35 years, and 7 steps based on Ecological Footprint Index during 19 years. In other words, Iran hasn’t experienced an acceptable improvement in development level which could be seen as the consequence of its remarkable growth in research. As a conclusion, a shift in all Iran research stakeholders' perspective is necessary from "quantity-oriented view" to "impact-oriented view".