ارزيابي تأثير تغييرات زماني شرايط اقليمي و وضعيت آب زير‌زميني بر شدت بيابان‌زايي دشت گرمسار

The Impact Assessment of Temporall Variiatiion of Clliimatollogiicall and Groundwater Condiitiion on Desertiifiicatiion Intensiity iin Garmsar Pllaiin

نخستين گام در بيابان‌زدايي، جلوگيري از گسترش بيابان مي‌باشد؛ كه اين مسئله بايد متكي بر شناخت پديده‌هايي است كه با كنش و اندركنش با يكديگر در يك ناحيه تغييراتي را به وجود مي‌آورند و منجر به بيابان‌زايي مي‌شوند. در اين پژوهش با استفاده از روش ايراني IMDPA شدت بيابان‌زايي دشت گرمسار در 4 دورۀ زماني 75-1373، 81-1375، 88-1381 و 90-1388 مورد ارزيابي قرار گرفت. پس از بررسي و ارزيابي‌هاي اوليه دو معيار اقليم و آب به‌ عنوان مهم‌ترين معيارهاي موثر در بيابان‌زايي منطقه در نظر گرفته شد. براي معيار اقليم 3 شاخص خشكي ترانسو، بارش سالانه و شاخص خشكسالي و براي معيار آب 3 شاخص افت آب زيرزميني، هدايت الكتريكي و نسبت جذب سديم درنظر گرفته شد. سپس براساس مدل مذكور به هر شاخص امتياز ددهي شد و با ميانگين هندسي نقشه‌هاي وضعيت بيابان‌زايي در نرم‌افزار ARCGIS9.3 براي 4 دوره زماني تهيه شد؛ سپس با تلفيق نقشه معيارها به روش متوسط هندسي، نقشه وضعيت بيابان‌زايي براي 4 دوره به‌دست آمد. از بين شاخص‌هاي بررسي شده‌ در اين دوره، چهار شاخص خشكي ترانسو، افت آب زيرزميني، هدايت الكتريكي آب و شاخص بارش سالانه به ترتيب با ارزش عددي ۳/۸۱، ۳/۱۷، ۳/۱۱ و ۳/۰۹ بيشترين تأثير و دو شاخص نسبت جذب سديم، شاخص خشكسالي به ترتيب با ارزش عددي ۱/۱۷ و ۱/۶۳ كمترين تأثير را در بيابان‌زايي دشت گرمسار دارند. تجزيه و تحليل معيارهاي بيابان‌زايي در منطقه گرمسار نشان داد كه در ميان معيارهاي مورد بررسي، معيار آب بيشترين اثر را بر روي تخريب زمين و بيابان‌زايي از سال 1373 داشته است.

Desertification consists of land degradation in arid, semi-arid and dry sub-humid areas induced by climate change and human activities. For evaluation and mapping of desertification many research have been conducted leading to regional and local models. In this research, among different existing methods, IMDPA model was selected and desertification intensity of Garmsar plain was evaluated based on 2 criteria and 6 indices including: climate (precipitation, drought and aridity index) and water (groundwater table depletion, electrical conductivity, sodium absorption ratio) over four periods; 1995-1997, 1997-2003, 2003-2009 and 2010-2012. Each criterion was assessed based on the selected indices resulted in qualitative mapping of each criterion based on geometric average of the indices. Finally, desertification map of the region was extracted using geometric average of criteria for each period. Thematic databases, with a 1:50000 scale resolutions were integrated and elaborated in ArcGIS9.3. The results showed that during the periods, four indices including groundwater table depletion, electrical conductivity, aridity index and precipitation index have the most significant effects on desertification with the values of 3.81, 3.17, 3.11 and 3.09, respectively. Also two indices including Sodium absorption ratio and drought have the least effect on desertification with the values of 1.17, 1.63 of the Plain, respectively. Also, analysis of desertification criteria in Garmsar region showed that among studied criteria, water criteria have had the most effect on land degradation and desertification since 1994.