ارزيابي فعاليت گسل تبريز با شاخص هاي ژئومورفيك، تكنيك سنجش از دور و GIS

Assessment of the Activity of Tabriz Fault by Geomorphic Indicators: Remote Sensing and GIS Technique

كلان ­شهر تبريز در حريم گسل فعال تبريز قرار دارد و از بخش انتهايي حوضه هاي آبريز گماناب چاي و وركش چاي در شمال شهر نيز عبور مي كند. پژوهش حاضر، با استفاده از شاخص هاي ژئومورفيك، تكنيك سنجش از دور و GIS به بررسي فعاليت هاي تكتونيكي اين گسل در محدوده­ي كلان­ شهر تبريز مي پردازد. بدين منظور شاخص هاي ژئومورفيك شامل تراكم زهكشي، نسبت انشعاب، نسبت شكل حوضه، عدم تقارن حوضه، تقارن توپوگرافي معكوس، انتگرال هيپسومتري، سينوسي جبهه­ ي كوهستان، سينوسي رودخانه، نسبت پهناي كف دره به ارتفاع دره، گراديان طولي رود و شاخص ارزيابي نسبي تكتونيكي فعال به عنوان ابزار هاي مدلي و مفهومي استفاده شد. تصوير ماهواره اي سنجنده ­ي ASTER، نقشه­ ي زمين شناسي، مدل رقومي ارتفاع و نرم افزارهاي ENVI4.8 و ArcGIS10.2 ديگر ابزارهاي فيزيكي اين پژوهش است. طبق نتايج، مقادير كمي شاخص هاي تراكم زهكشي ۰/۵۱ و ۰/۵۷، نسبت انشعاب 2 و ۲/۱، نسبت شكل حوضه 2/2 و ۱/۸، عدم تقارن حوضه ۳۹/۷ و ۲۳/۲، تقارن توپوگرافي معكوس ۰/۳۶ و ۰/۵۹، انتگرال هيپسومتري ۰/۲۸ و ۰/۳۹، سينوسي جبهه كوهستان ۱/۴ و ۰/۹۳، سينوسي رودخانه ۱/۱ و ۱/۳، پهناي كف دره به ارتفاع دره ۱/۰۸ و ۱/۲، گراديان طولي رود 1202 و 318 به ترتيب براي حوضه هاي آبريز گماناب چاي و وركش چاي به دست آمد. بر اساس شاخص ارزيابي نسبي تكتونيك فعال، حوضه هاي آبريز گماناب چاي و وركش چاي به ترتيب با مقادير عددي ۱/۹ و ۱/۷ داراي حركات تكتونيكي زياد هستند. نتايج شاخص هاي مورد بررسي، حاكي از تاثيرپذيري مورفولوژي حوضه هاي آبريز گماناب چاي و وركش چاي از حركات تكتونيكي گسل تبريز است. با پردازش داده هاي ماهواره اي شواهد تكتونيكي گسل تبريز همچون انحراف آبراهه آجي چاي، پرتگاه گسل و پديده­ ي عدسي شكل در محدوده ­ي كلان­ شـهر تبريز نيز تفسير شدند. نتايج بـه دست آمده با شواهد ميداني منطقه تاييد گرديد. بنابراين، كلان­ شهر تبريز از نظر حركات تكتونيكي در يك منطقه­ ي مخاطره آميز واقع شده است.

Tabriz metropolitan is located in an area of active fault which crosses the lower part of the Gomanabchai and Varkeshchai watershed in the north of the city. This research is studying Tabriz fault tectonic activity in the range of Tabriz metropolitan using geomorphic indicators، remote sensing and GIS techniques. To achieve this goal، geomorphic indicators were used as tools including drainage density، branching ratio، the ratio of the basin، basin asymmetry، polarity reverse topographic، hypsometric integral، sinus mountain front، sinus river valley floor width to valley height، longitudinal gradient، and index assessment of active tectonic model and concept. Satellite images ASTER sensor، geological maps، digital elevation model and ENVI4.8، ArcGIS10.2 software were other physical means in this research. As a result، small amounts of drainage density indices 0.51 and 0.57، the branch 2 and 2.1، 2.2 and 1.8 of the basin، basin asymmetry 39.7 and 23.2، 0.36 and 0.59 reverse topographic symmetry، hypsometric integral 0.28 and 0.39، 1.4 sinus mountain front and 0.93، 1.1 and 1.3 sinus river، valley floor width to valley height of 1.08 and 1.2، longitudinal gradient the 1202 and 318 calculated for Gomanabchai and Varkeshchai watershed respectively. Relative Active Tectonics Index assessment showed that Gomanabchai and Varkeshchai watershed values 1.9 and 1.7 respectively have high tectonic movements. Results indices show Gomanabchai and Varkeshchai watershed morphology influence the Tabriz fault tectonic movements. With processing satellite data، as evidence of tectonic Tabriz fault deviation، Ajichai stream، cliff fault and lens-shaped phenomenon were also interpreted in the metropolitan area Tabriz. The results were confirmed by field evidence area. So، Tabriz was located as a perilous zone of tectonic movement