نقش كاتبان ايراني در تحول و توسعۀ كتابت درباري عثماني: دورۀ سليم اول (حك: 918- 926 ق) و سليمان قانوني (حك: 926- 973 ق)

(The Role of the Iranian Scribes in the Development and Evolution of the Ottoman Court Scribe during the Reign of Selīm I & Süleymān the Magnificent (1512- 1566 AD

حكومت عثماني در سدۀ دهم هجري –كه نقطه عطف آن، دورۀ سليم اول و سليمان قانوني بود - در بسياري از بخش‌هاي درباري، اداري- ديواني، نظامي، هنري و تجاري به پيشرفت و توسعه‌يافتگي رسيد كه در اين توسعه‌يافتگي، عوامل متعددي دخيل بوده است. در اين پژوهش، نقش ايرانيان در كتابت هنري و ديواني عثماني، به‌عنوان يكي از متغيرها و عوامل تحول و توسعه‌يافتگي عثمانيان در اين سده، مدنظر قرار گرفته است. با بررسي اسناد و منابع تاريخي و بهره‌گيري از پژوهش‌هاي مربوطه، مشخص شده است كه كاتبان ايراني در دو بخش مرتبط با كتابت (كتاب‌آرايي و نوشته‌هاي ديواني) نقش‌آفريني كردند. افزايش شمار كتاب‌ها با استنساخ كتب مذهبي، ادبي، تاريخي و علمي، ابداعات هنري و انتقال ميراث هنري ايراني، تقويت انشاي درباري و تأمين نيروهاي كارآمد ديواني از جمله فعاليت‌هاي كاتبان ايراني بود كه به تقويت، تحول و گسترش كتابت درباري انجاميد. اين تلاش‌ها در كنار ساير اقدامات در بخش‌هاي مختلف حكومتي، سرانجام شكوه دربار عثماني را در سدۀ دهم هجري رقم زده است.

During the 10th century AH, the Ottoman reign, which reached its apex in the ages of Selīm I and Süleymān the Magnificent, was flourished and developed in many aspects of court, administrative, military, economy and art because of numerous factors. In this research, the role of Iranians in the artistic and bureaucratic writings of the Ottoman Empire has been considered as one of the important factors in development and progress of the Ottomans’ during the century. The historical documents, sources, and related studies indicate that the Iranian scribes played a significant role in two aspects of writing: book design and administrative writings. An increase in the number of books by transcription of religious, literary, historical and scientific works, artistic inventions, the transfer of Iranian artistic heritage into the Ottoman Empire, strengthening of court writing, and providing a skillful personnel were some of those activities that led to the reinforcement, development and expansion of court writings. These efforts along with other policies in the different sectors of government brought about the Ottomans’ glory in the 10th century AH.