اثر تنش خشكي بر رشد و تغييرات هورموني گياه آويشن

گياه دارويي آويشن با داشتن بيش از 250 گونه متعلق به خانواده لابياته، در سرتاسر جهان با خصوصيات ضدميكروبي و ضد اسپاسم شناخته شده و به جهت تقاضاي روزافزون تحقيقات روي اين جنس مورد تاكيد است. تنش‌هاي محيطي از قبيل خشكي از مهم‌ترين عوامل كاهش عملكرد مي باشند كه تغييرات هورموني مي تواند در اين ميان نقش به سزايي داشته باشند. در اين آزمايش دو گونه آويشن حساس (Thymus vulgaris) و متحمل (Thymus serpyllum) به تنش خشكي به كار گرفته شدند كه در انتهاي دوره تنش (بر روي گياهان يك ماهه با قطع آبياري تا زمان خشكيدگي گياهان)، صفات محتواي آبي گياه، پتانسيل آبي، وزن خشك بخش هوايي و همچنين درصد رطوبت خاك اندازه گيري شد. اين آزمايش در سال 1392 در دانشكده علوم زيستي دانشگاه بيرمنگام به اجرا در آمد. بر اساس اين پارامترها، گونه مقاوم به عنوان ذخيره گر آب و از طرف ديگر گونه حساس به عنوان مصرف كننده آب شناخته شد. در هر دو گياه در هنگام تنش، برداشت مواد گياهي انجام گرفته و توسط روش متابولوميكس مبتني بر طيف سنج جرمي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتايج نشان داد كه در گياه مقاوم، محتواي ساليسيليك اسيد به ميزان 173 درصد، نئوگزانتين (پيش ساز آبسيزيك اسيد) 133 درصد، اكسين 166 درصد و جيبرلين 180 درصد افزايش را نسبت به غلظت هورمون‌ها در حالت آبياري كامل نشان داد. درحاليكه در گياهان حساس، اسيد جاسمونيك (JA) به ميزان 132 درصد و اسيد ساليسيليك 242 درصد افزايش و نئوگزانتين 62 درصد و جيبرلين 36 درصد كاهش معني‌داري نشان داد. افزايش ميزان نئوگزانتين (پيش ساز آبسيزيك اسيد) در رقم متحمل با حفظ محتواي آبي و كاهش وزن ماده خشك بخش هوايي همراه بود. نتايج اين آزمايش نقش كليدي اسيد آبسيزيك و اسيد ساليسيليك را در مكانيزم تحمل به خشكي مجددا تاييد نمود. ولي به نظر ميرسد پاسخ نهايي گياه به تنش كم ابي در نتيجه اثرات متقابل بين همه هورمون ها بروز مي‌يابد. افزايش پيش ساز ABA موجب بازدارندگي رشد در گياهان متحمل شد كه در نهايت موجب مصرف آب كمتر گرديد در حاليكه در گياهان حساس نئوگزانتين افزايش نداشت كه به نظر مي رسد به اين دليل است كه پتانسيل آبي گياه هنوز به آستانه لازم جهت تحريك بيوسنتز آبسيزيك اسيد نرسيده است.