مطالعه تايپوگرافي خط ميخي پارسي باستان در كتيبه هاي سلطنتي هخامنشي

The Typographic Study of The Ancient Persian Cuneiform in The Royal Achaemenian Inscriptions

خط به‌عنوان اصلي‌ترين عنصر بصري، نقش كاربردي بسزايي در شكل‌گيري و تعالي فرهنگ و تمدن­ داشته است. خط و نوشتار يك‌راه حل كاربردي براي اعتلاي فرهنگ و توسعه دادوستد بوده است. در تاريخ خط‌نگاري ايران، آثار خط ميخي دوران هخامنشي از چند جهت اهميت دارد. ريشه‌هاي تصويري خط ميخي ايران باستان، از خط ميخي اكدي گرفته‌شده و خط ميخي در دوره هخامنشيان تكامل‌يافته است. تا به امروز مطالعات زيادي در حيطه خوانش زباني خط ميخي صورت گرفته است كه بيشتر بر جنبه‌هاي تاريخي و هويت خط باستاني ميخي هخامنشي دلالت دارند. مهم‌ترين كاربرد تايپ، قابليت خوانايي صحيح اطلاعات و خوانايي (خوانش بصري) است و خط ميخي هخامنشي از قابليت خوانايي خوبي برخوردار است. اين خط داراي ساختاري منظم، فضاي تنفس بصري مناسب و فاصله ميان سطر همسان است. فضاي منفي ميان حروف در اين خط به‌طور هدفمند بوده و گفتمان فرمي مشتركي ميان فرم شخصيت‌ها حضور دارد. اين مقاله ضمن بررسي ويژگي‌هاي بصري و ساختاري خط ميخي هخامنشي، از منظر تايپوگرافي به مطالعه عناصر بصري خط ميخي پرداخته است. روش تحقيق مقاله حاضر از نوع تاريخي – تحليلي بوده و گردآوري اطلاعات كتابخانه‌اي است. نتيجه اين پژوهش نشان مي‌دهد ريشه‌هاي تايپوگرافي به مفهوم زيبايي، خوانايي نوشتار و بيانگر بودن حروف در ساختار فرمي الفباي خط ميخي پارسي باستان مشاهده مي‌شود و هخامنشيان سعي داشتند خط را با اصول و مباني زيبايي­شناسانه‌اي نقش‌نمايند. طراحي تايپ نيز ساختار و چارچوب مشخصي و مرزهاي مشتركي با تايپ‌هاي ميخي هخامنشي بر روي كتيبه‌ها دارند و برخي از اين اصول تايپوگرافي در خط ميخي هخامنشي مشاهده مي­شوند. در اين مقاله نگارندگان سعي دارند جلوه‌هاي بصري خط را از منظر بصري و كاربردي مطالعه نموده و آن‌ها را از منظر تايپوگرافي مدرن بررسي نمايند. همچنين در اين مقاله كيفيت بصري نظام نوشتاري اين خط بررسي‌شده است.

Since Writing script is the most important visual element it has had a significant practical role in forming and improvement of culture and civilization. In the history of Iranian typography, the cuneiform inscriptions of the Achaemenian era are of great importance due to different aspects. Several studies have been carried on deciphering this script which are mostly based on historic aspect and the identity of the ancient Achaemenian cuneiform. Accurate reading of the information and also legibility are the most important applications of typing; and the Achaemanian cuneiform has a fairly good readability. This script has an orderly structure, suitable visual intermission space, and phonological line spacing is homologous. The negative space between the characters is meaningful and there is a common formal debate among shapes of characters. Besides examining visual and structural characteristics of the Achaemenian cuneiform, this research is studying the visual elements of Achaemenian cuneiform based on a typographic view. The research method of present paper is a historic -descriptive and data was gathered based on library resources. Results indicate that roots of typography – considered as elegance, legibility, and clarity of letters- can be seen in the structure of the cuneiform alphabets, leading to the idea that Achaemenians tried to represent writing with the principals of aesthetics. The typeface also has common structure and borders with the inscriptions of Achaemenians and some of typography principals are observed in Achaemenian cuneiform script. The authors are trying to study the visual effects of the script from the visual and practical point of view and compare them with the modern typography. Furthermore, the visual quality of the writing structure of Achaemenian cuneiform has been studied here