مقايسه نگاره «كشته شدن ارجاسب در رويين دژ به دست اسفنديار» با ديگر نگاره هاي شاهنامه بايسنقري

A Comparison of the “Arjasb Being Killed in Roeen Castle by Esfandiar” Image with Other Images of Baisonghor Shahnameh

در ميان كتب مصور فارسي، شاهنامه فردوسي و به طور اخص «شاهنامه بايسنقري»، از جايگاه ويژه اي برخوردار است، ظهور مكتب هرات تيموري درعصردرخشان هنراسلامي، آن را ملزم به پيروي از ارزش هاي اصيل آن نموده است؛ جهت پيگيري اين مسئله دراين نوشتارنگاره ي«كشته شدن ارجاسب در رويين دژ به دست اسفنديار»انتخاب شده و درپي طرح اين پرسش كلي كه نگاره ي ياد شده به لحاظ ساختاري چه تفاوت هايي با سايرنگاره هاي شاهنامه بايسنقري دارد؟ لذا نويسنده به روش تحليل زيباشناسانه و تطبيق با مبادي حكمت هنراسلامي به بررسي و تحليل نگاره مذكور پرداخته و تفاوت هاي ساختاري آن با ساير نگاره هاي شاهنامه بايسنقري را مورد مطالعه قرار داده است. و نتيجه آن كه: نگاره مذكور از حيث وضعيت و ماهيت عناصر، داراي حركت و جنبشي صعودي و حركتي كمال گرا منطبق براصول حكمت هنراسلامي است، همچنين كثرت اجزاي تشكيل دهنده در راستاي ايجاد وحدت بصري، به درج اصل وحدت دركثرت نايل آمده است. جنبش و حركت موجود دراين نگاره، عدم تقارن و نمايش هم زمان چندين فضا در كنارهم از بارز ترين تفاوت هاي اين نگاره با ساير نگاره هاي شاهنامه بايسنقري بوده و شايد بتوان آن را پايه گذار مكاتب بهزاد و تبريز صفوي دانست.

Ferdowsi’s Shahnameh and, in particular, “Baisonghor Shahnameh,” has a special place among the Persian illustrated books. Emergence of the Timurid Herat School in the brilliant era of Islamic art, has required it to follow original values of such period. Present paper has selected the image of “Arjasb being killed in Roeen castle by Esfandiar” and the author has studied and analyzed mentioned mage based on aesthetics analysis method and comparison with principals of Islamic Art philosophy, authors have also studied structural differences between the mentioned image and other images of Baisonghor Shahnameh, based on a descriptive- analytical research method and using library and document studies to gather data. Finally the results indicate that in terms of status and nature of mentioned image, it contains an ascending movement and a perfectionist motion conforming to the principles of Islamic Art Wisdom. Furthermore, it has gained the principle of unity in diversity in the plurality of components regarding the creation of a visual unity. The movement and kinetics inherent in this image has led to asymmetry and simultaneous display of multiple space together and, in such manner, is different from the other contemporary images and been, somehow, the founder of Behzad and Tabriz Safavi Schools