اهداف و مراحل تربيت عرفاني از ديدگاه آيت‌اﷲ سعادت‌پرور

Aims and stages for mystical education from the perspective of ayatollah Saadat Parvar

تربيت ديني و اخلاقي از رهيافت‌هايي هستند كه در فلسفه تعليم و تربيت معاصر كم و بيش داراي جايگاهي مشخص هستند اما تربيت عرفاني كمتر مورد توجه قرار گرفته است. اين نوشتار، كشف اهداف و مراحل تربيت عرفاني براساس نظريات تربيتي عارف واصل، مرحوم آيت‌الله سعادت‌پرور در تأليفات عرفاني ايشان را عهده‌دار شده و در اين راستا از شيوۀ توصيفي−تحليلي، بهره مي‌برد و بيست و چهار جلد كتاب عرفاني و تربيتي ايشان را مورد مطالعه قرار داده است. مرحوم استاد سعادت‌پرور، در اين آثار عرفاني با روش‌هاي اجتهادي در متن قرآن و حديث، اهداف و مراحل تربيت عرفاني را براساس قرآن و حديث و نه اقوال عارفان بنا نهاده است. در نظام تربيت عرفاني كه بر سير و سلوك و طى منازل يعني حركت دروني انسان مبتني است، اهداف با مراحل تربيتي انطباق دارند. بنابراين، اهداف تربيت از منظر استاد سعادت‌پرور در دو بخش تبيين شده‌اند: اول، هدف غايي به‌عنوان مرحلۀ نهايي سلوك كه عبارت است از عبوديت كامله و با تعابيري چون تجلي ذاتي، فناي في الله و بقاي بالله و مقام محمدي، مقام جمع، مقام احديت و... از آن ياد مي‌شود و نتايج اين تحقيق نشان داده است كه تفاوت اين مفاهيم تنها به اعتبار است؛ دوم، اهداف واسطه‌اي به‌عنوان مراحل پيش از مرحلۀ نهايي كه از ترك گناه شروع شده و به تجلي توحيد اسما و صفات ختم مي‌شود.

Religious and moral education are, more oe less, well-known issues in the philosophy of education while mystical education has been less attended. This paper is an attempt to discover the aims and stages of mystical education from the perspective of great ayatollah Saadat parvar. The methodology used in this study is descriptive-analytic. He proposed the aims and staegs of such education based on Quran and Tradition, achived through divine law, rather than the statements of mystics. In his view, in the mystical system based on internal and seluiced motion, aims are compatible with educational stages. Therefore, aims of education are presented in two parts; firstly, the ultimate aim as the last stage of seluiced consists of complete obedience expressed through innate manifestation, destruction in God, living on God, mohammadi position, plural position, unity position and the like; the results of this study reveal that the diffrence of these concepts is just conventional. Secondly, mediatory aims as pre-final stage which starts from sin quitting and ends in manifestation of monotheistic names and attributes.