ارزش اقتصادي خدمات بوم نظام هاي توليدي گندم (aestivum L. Triticum) استان خراسان رضوي

بوم نظام‌هاي طبيعي و زراعي به دليل ماهيت چند كاركردي خود علاوه بر توليد غذا، علوفه، پوشاك، سوخت و دارو خدمات متنوع و با ارزش ديگري را نيز ارائه مي‌كنند كه اهميت اقتصادي آن‌ها پنهان مانده است. ارزش گذاري خدمات بوم‌نظام مناسب ترين راه حل براي جلب توجه جامعه و سياست گذاران به اين خدمات و در نتيجه تلاش در جهت حفظ و ارتقاء آن‌ها مي‌باشد. در اين پژوهش ارزش اقتصادي خدمات و تبعات محيطي ناشي از روش‌هاي مديريت در مزارع گندم (aestivum L. Triticum) استان خراسان رضوي در طي سال‌هاي ۸۵-۱۳۷۰ مورد بررسي قرار گرفت. اطلاعات لازم از طريق پرسشنامه‌هاي تكميل شده در ۴۰ مزرعه گندم كه از نظر مساحت، روش مديريت و ميزان مصرف نهاده‌ها متفاوت بودند استخراج گرديد. با توجه به اطلاعات حاصل، ارزش شش نوع از خدمات اكوسيستمي اين مزارع (توليد غذا و علوفه، ترسيب كربن، توليد اكسيژن، تنوع زيستي، حفظ رطوبت و گردشگري) و دو مورد تبعات منفي آن‌ها (توليد گاز‌هاي گلخانه‌اي و نشت نيتروژن و فسفر به محيط) بر اساس بهاي دلار (معادل ريالي ارزش دلار در سال ۲۰۰۷ ميلادي) برآورد گرديد. نتايج نشان داد كه ميانگين ارزش كل خدمات اكوسيستم در مزارع تحت بررسي با كسر ارزش تبعات منفي معادل ۱۰۶× ۸۵/۶۶ ريال در هكتار در سال بود. خدمات اتمسفري (توليد اكسيژن و ترسيب كربن) در حدود ۶۵ درصد از ارزش كل خدمات در مزارع گندم را به خود اختصاص دادند در حالي‌كه ارزش غذا و علوفه توليد شده در مزارع كه مهمترين خدمات اكوسيستم‌هاي زراعي محسوب مي‌شوند ۲۱ درصد و تنوع زيستي ۳/۹ درصد از ارزش كل را شامل مي‌شدند. سهم ساير موارد از ارزش كل خدمات در مزارع تحت بررسي ناچيز و كمتر از پنج درصد بود. به طور كلي ارزش خدمات غيرقابل فروش در حدود ۶۰ درصد بيشتر از ارزش غذا و علوفه توليد شده بود. بر اساس يافته‌هاي اين تحقيق با افزايش عملكرد گندم به بالاتر از چهار تن در هكتار، ارزش كل خدمات اكوسيستم كاهش يافت در حالي‌كه با افزايش ارزش خدمات تأمين كننده (غذا و علوفه)، هزينه تبعات منفي محيطي افزايشي خطي داشت.