پديد آورندگان :
ايزدي، محمدسعيد دانشگاه بوعلي سينا , مسعود، محمد دانشگاه هنر اصفهان , معززي مهرطهران، اميرمحمد دانشگاه هنر اصفهان
كليدواژه :
جداافتادگي , نواحي محروم , اجتماعات محصور , مدل جامع نگر , افتراق شهري
چكيده فارسي :
جدايي اجتماعي_فضايي در شهرها(يا افتراق شهري)، پديده‌اي چند بُعدي است كه در فضا و زمان حادث مي‌شود. اين پديده تنها به واسطه فضاهاي تكه‌تكه شده يا تمايزات و اختلافات اجتماعي_اقتصادي مشخص نمي‌شود بلكه در بيشتر مواقع مرزهاي تقسيم از برهم كنش جميع موارد و تمايزات شكل مي‌گيرند؛ اما تاكنون نگرش به اين پديده و مواجهه با آن به صورت جامع صورت نگرفته است. افتراق شهري به طور ابتدايي مسئله اجتماعي شناخته شده‌اي است اما به فضا به عنوان عاملي مؤثر در شكل‌گيري و گسترش آن توجه چنداني نشده است. به همين دليل نيز براي رفع اين پديده، نام و نشاني از شيوه‌هاي تحليلي توأمان فضايي و اجتماعي_اقتصادي ديده نمي‌شود. در مقاله حاضر با استفاده از شيوه خط سير «توسعه نظريه» كه مبتني بر مرور ادبيات موضوع به منظور توسعه و تكامل نظريه‌هاي موجود است، مفهوم افتراق شهري، به گونه‌اي كه شرح دهنده دقيق و همه‌جانبه‌اي از واقعيت بوده و از قابليت بالاي پيش‌بيني در اجرا برخوردار باشد، بسط داده شده است. در فرايند بسط مفهومي، اين پديده به دليل حمل معاني فضايي نهفته، پديده‌اي فضايي و اجتماعي_اقتصادي معرفي شده و با توجه به سهم هريك از ابعاد در ظهور افتراق شهري، مدل بررسي و مطالعه جامع‌نگر، مشتمل بر چهار بخش (محدوده‌هاي داراي ويژگي افتراق فضايي، محدوده‌هاي داراي ويژگي جداافتادگي (افتراق كامل)، محدوده‌هاي داراي افتراق اجتماعي_اقتصادي و محدوده‌هاي فاقد جدايي اجتماعي_فضايي(يا محدوده‌هاي يكپارچه)) طراحي و پيشنهاد شده است. به منظور آزمون مدل، محلات شهر اصفهان انتخاب و مورد بررسي قرار گرفتند. سنجش وضعيت هر يك از 188 محله شهر و جايگاه آنها در مدل، حكايت از انطباق بالاي نتايج با واقعيت و كارايي مدل در توصيف شرايط و جايگاه عرصه‌‌هاي شهري دارد. قرارگيري محلات محرومي مانند عليقلي‌آقا، زينبه، وحيد، همت‌آباد، مارچين، جويباره، كوجان، بابوكان، شهشهان، اطشاران و قائميه در محدوده افتراق كامل(جداافتادگي) و همچنين واقع شدن محلاتي مانند ملك، محدوده دانشگاه اصفهان، باغ نگار(آئينه‌خانه)، آبشار، سعادت‌آباد، هزار جريب، برازنده و شيخ اشراق (كه از شرايط مطلوبي در هر دو بعد برخوردارند) در بخش فاقد افتراق مدل، گوياي اين واقعيت است. بر اين اساس مدل جامع‌نگر پيشنهادي به واسطه ارائه تصويري واقعي از وضعيت افتراق محلات شهري مي‌تواند به عنوان ابزاري در تصميم‌سازي‌ها به كار رفته و با توجه به موقعيت قرارگيري محلات در هر يك از بخش‌هاي مدل، پايه‌اي براي تعريف اولويت‌ها و نوع اقدامات در برقراري توازن و برابري شهر به شمار آيد.
چكيده لاتين :
Urban segregation as an undeniable urban reality is a multidimensional and multi-faceted phenomenon, which occurs in space and time. This phenomenon is determined not just by fragmented spaces or socio-economic differentiation but also by interaction of all dimensions (spatial, social and economic) and their differentiations. Despite these varieties, there is no holistic approach to studying and dealing with this phenomenon. Although segregation has been regarded as a social issue, little attention has been paid to space and spatial structure of the city as effective factors in formation and development of urban segregation. Therefore, in anti-segregation practices, there are no hybrid analytical methods of spatial and socio-economic aspects.
In this paper, the research method is “theory development trajectory” which is based on literature review and its aim is to develop and complete the existing theory. Thus, the concept of urban segregation is developed as a precise and comprehensive exponent of reality with a high degree of predictability in implementation. In the process of conceptual development, urban segregation - based on its spatial connotation - is introduced as a spatial and socio-economic phenomenon. The designed conceptual model depending on the contribution of the aspects of urban segregation manifestation includes four parts: “areas with Spatial Segregation (absolute segregation)”, “areas with Involuntary Segregation (absolute segregation)”, “areas with Socio-economic segregation” and “areas without segregation (integrated areas)”.For testing the model, neighborhood areas of Isfahan were studied and analyzed because nowadays, urban segregation is involved at urban quarter levels and becomes visible through the socio-spatial gaps. For clarifying the proposed model at the level of neighbourhood quarters, data gathered from analyzing effective dimensions on urban segregation was synthesized and the state of Isfahan quarters were determined based on the development ranking and average value of integration. Appraisal of 188 quarters and their place at the model presents high conformity of results with reality. Deteriorated urban areas and quarters such as “Aligholi Agha”, “Zeinabieh”, “Vahid”, “Hemmat Abad”, Marchin”, “Juibareh”, “Koujan”, “Baboukan”, “Shahshahan”, Atsharan” and “Ghaemieh” were placed at absolute segregation area (part (3) of the model) and affluent quarters such as “Malek”, “Isfahan University distrct”, “Bagh e Negar (Ayeeneh Khaneh)”, “Abshar”, “Saadat Abad”, “Hezar Jarib”, “Barazandeh” and “Sheikh e Eshragh” which are in a good state in each dimension were placed in part (1) of the model showing areas without segregation (integrated areas). Therefore, in the test, most of the deteriorated urban areas and quarters were placed in absolute segregation area of the model and affluent quarters in the northern parts of the city were placed in areas without segregation (integrated areas).Therefore, the findings reveal the model efficiency in describing the situation and status of urban areas. Due to the placement of the quarters at each four parts of the model, different descriptions for their status were obtained. Thus, proposed priorities and actions for each urban quarter should be planned according to their placement in the model. It can be argued that this proposed holistic model can be used as an effective tool to support decision making regarding urban quarters and their level of segregation. The real and holistic image represented by this model acts as a base for defining priorities and types of necessary actions to establish balance and equality in the city.
