بررسي ارقام گندم دوروم بر اساس شاخص هاي ارزيابي كننده تنش گرما در مازندران

Investigation of Durum Wheat Cultivars Based on Heat Tension Evolution Indices in Mazandaran

به منظور بررسي اثر تنش گرماي پايان فصل بر عملكرد و اجزاي عملكرد دانه ارقام گندم دوروم (Triticum durum Desf.) اين آزمايش مزرعه اي در دو تاريخ كاشت (تاريخ كشت مطلوب و با تاخير) انجام شد. تعداد هفت رقم گندم دوروم (ياواروس، دنا، كرخه، آريا، بهرنگ، ساجي و زردك) در طرح بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار، در دانشگاه آزاد اسلامي واحد قائمشهر در استان مازندران، طي سه فصل زراعي 89-1388، 90-1389 و 91-1390 مورد بررسي قرار گرفتند. تجزيه واريانس داده ها نشان داد كه اثر رقم بر وزن سنبله و عملكرد دانه معني دار (a £ %1) بود، كه نشان دهنده وجود تنوع ژنتيكي در ارقام گندم دوروم مورد بررسي است، همچنين اثر سال بر اين صفات معني دار بود، در حالي كه برهمكنش سال در رقم براي صفت وزن سنبله معني دار بوده، ولي براي عملكرد دانه معني دار نبود. مقدار كاهش وزن سنبله در شرايط تنش براي ارقام مورد بررسي يكسان نبود، كه اهميت انتخاب رقم غير حساس به تنش گرما را ثابت مي كند. بررسي شاخص هاي تنش نشان داد كه شاخص هاي حساسيت به تنش (STI)، ميانگين بهره وري (MP) و ميانگين هندسي بهره وري (GMP) در شرايط مطلوب و شرايط تنش گرما، با عملكرد دانه، همبستگي معني داري (a £ %1) داشتند، لذا براي گزينش ارقام غير حساس پيشنهاد شدند. رقم بهرنگ با متوسط عملكرد 5310 كيلوگرم در هكتار در شرايط مطلوب، و با كاهش 16.9 درصدي در شرايط تنش، بيش ترين اندازه شاخص هاي STI، MP و GMP را داشت و به عنوان مناسب ترين رقم براي كشت در منطقه مازندران پيشنهاد شد.

In order to investigate the effect of terminal heat tension on yield and grain yield components of durum wheat cultivars (Triticum durum Desf.), the present field experiments were conducted in two sowing time (optimum sowing date and late sowing date). Seven durum wheat cultivars (Yavaros, Dena, Karkhe, Aria, Behrang, Saji and Zardak) were investigated in randomized complete blocks design with four replications in Islamic Azad University of Qaemshahr branch in Mazandaran province in 2009-10, 2010-11 and 2011-12 three cropping seasons. Analysis of variance showed the effect of cultivar on spike weight and grain yield was significant, while the interaction of year in cultivar was significant for spike weight trait, but it was not significant for grain yield. The amount of spike weight loss under tension conditions was not the same for the studied cultivars, which proves the importance of selecting the insensitive cultivar to the heat tension. The investigation of tension indices showed that stress tolerance indices (STI), mean of productivity (MP) and geometric mean productivity (GMP) in optimal conditions and heat tension conditions, with grain yield, had a significant correlation (α ≤ 1%), so they were suggested for the selection of insensitive cultivars. Behrang cultivar with an average grain yield of 5310 kilogram per hectare in optimal conditions, and by 16.9 percent reduction in tension conditions; had the highest amounts of STI, MP and GMP indices and was proposed as the most appropriate cultivar for cultivation in Mazandaran region.