حج؛ عرصه همگرايي و واگرايي حسنيان و عباسيان (از اواخر عهد اموي تا پايان اولين دورۀ قيام هاي حسني)

Hajj, Convergence and Divergence field among Abbasid and Hassnid From the late Umayyad until the end of the first period of Hosni's uprisings

مناسك حج در آيين اسلام، فرصتي بي‌بديل براي تزكيۀ نفس انسان‌ها، مايۀ ايجاد وحدت در امت اسلامي و اثرات سازندۀ‌ بي‌شمار ديگر است. اين فريضۀ‌ ديني كه پيامبر اسلام و ائمه بر انجام آن تأكيدي ويژه داشتند، در زماني كوتاه پس از درگذشت رسول خدا به ابزاري براي جهت‌دهي به اهداف سياسي حاكميت و نيز مخالفان آن تبديل شد. تناقض رويكرد عامه مسلمانان به حج، با آن‏چه هدف طبقۀ حاكم و گروه‌هاي رقيب آن از حج‌گزاري در دوره‌هاي مختلف تاريخ اسلام بوده، براي پژوهشگران حوزۀ تاريخ، مسئله‌اي تأمل‌برانگيز است. با توجه به خيزش حسنيان و عباسيان براي كسب قدرت از اواخر خلافت امويان و امكان بهره‌وري آنها از موسم حج در جهت پيشبرد اهدافشان، پژوهش حاضر بر آن است كه به روش توصيفي ـ تحليلي، به اين پرسش اساسي پاسخ دهد كه شيوه‌هاي بهره‌گيري عباسيان و حسنيان، از اواخر دورۀ‌ اموي تا پايان اولين دورۀ قيام‌هاي سادات حسني، از موسم حج چگونه بوده ‌است؟ فرضيۀ مقاله آن است كه در اواخر دورۀ‌ مرواني، موسم حج فرصتي براي ديدار، تجديد پيمان و برنامه‌ريزي عليه حاكميت (عرصۀ همگرايي دو طيف اقتدارطلب) بود؛ ‌اما پس از روي كار آمدن عباسيان،‌ به ابزاري براي كنترل فعاليت‌هاي سياسي سادات حسني از سوي حاكميت و اغتنام فرصتي براي رازگشايي سياست انحرافي عباسيان و حتي تمايل به حذف آنان از سوي هواداران حسنيان (واگرايي دو طيف رقيب) بدل شد.

Hajj rituals in Islam is unique opportunity for refinement , Create unity in Islamic Ummah and the other effects. This religious rites, which the Prophet of Islam and Imams emphasized on doing so, became a tool shortly after the death of the Prophet of God, implement for direction to political goals and opponents. The contradiction of the public Muslim approach to Hajj, With what the aim of the ruling class and its rival groups has been from the incarnation in different periods of Islamic history, Is a reflective issue For researchers in the field of history. Considering the Motivation of Hasanid and Abbasid for power since the end of the Umayyad caliphate and the possibility of their productivity from the Hajj season in order to advance their goals, The present study is descriptive-analytic, Answering this fundamental question, the ways of using Abbasids and Hasanid from the end of the Umayyad period to the end of the first period of Sadat Hosni's uprisings How was it from the Hajj season. The hypothesis of the paper claims that Hajj was the opportunity to visit, renewal and planning against sovereignty in the late Umayyad period but after come to rule Abbasids, hajj was a tool for control Sadat Hasanid political activities.