ماهيت «برجام» از منظر حقوق بين‌الملل

Nature of “JCPOA” from perspective of international law

به نظر حقوق‌دانان «برجام» را هم مي‌توان موافقت‌نامه‌اي بين‌المللي و تفاهم‌نامه‌اي غيرالزام‌آور تلقي كرد و هم براي آن ماهيتي غير از معاهده در نظر گرفت. براي پاسخ به اين پرسش كه برجام معاهدۀ بين‌المللي است يا صرفاً يك تفاهم سياسي بين جمهوري اسلامي ايران با گروه 1+5، از يك سو بايد به متن 167 صفحه‌اي برجام مراجعه كرد و از سوي ديگر بايد قواعد حاكم بر حقوق بين‌الملل و قوانين كشورهاي مذاكره‌كننده را مورد توجه قرار داد. هرچند در متن برجام سخني از معاهده‌ بودن آن به ميان نيامده است، اما با مراجعه به حقوق داخلي و بين‌الملل، مي‌توان آن را موافقت‌نامۀ بين‌المللي به حساب آورد. دولت ايالات متحدۀ امريكا قبل و بعد از رسانه‌اي‌شدن متن برجام و بعد از آنكه از مجاري قانوني دو كشور - كنگرۀ امريكا و مجلس شوراي اسلامي ايران - به سلامت عبور كرد، اصرار دارد كه برجام يك معاهدۀ بين‌المللي نيست و نمي‌توان براي آن اعتبار حقوقي مبرهني در نظر گرفت. مقامات دستگاه ديپلماسي كشور نيز ادبياتي مشابه دولتمردان امريكايي اتخاذ و تأكيد كرده‌اند؛ آنچه اتفاق افتاده، يك تفاهم‌نامه است و نه يك موافقت‌نامۀ الزام‌آور كه كشورهاي طرف مذاكره را در چالشي به نام «ضمانت اجرا» تحديد كند. در اين مقاله ضمن مداقه در ارتباط بين قطعنامۀ 2231 شوراي امنيت و برجام، بررسي خواهد شد كه چرا سند برجام را بايد يك موافقت‌نامۀ بين‌المللي به حساب آورد. همچنين، در اين مقاله ماهيت برجام بررسي و با استدلالات حقوقي بر اين امر كه اين سند يك موافقت‌نامۀ سياسي يا نزاكتي است تأكيد خواهد شد.

The Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) can be considered both as an international agreement or non- binding agreements. To answer this question whether should we refer to text of the JCPOA or provisions of international law and parties’ national rules and law. Although the text of the JCPOA lacks any reference to it as a treaty, it can be viewed as an international agreement in international and national context. The United States, both before and after the disclosure of the JCPOA’s text and its confirmation by the Congress and by the Iranian parliament, ceaselessly argued that JCPOA is not an international treaty. The Iranian authorities have taken the same position. In this article the relation between JCPOA and Security Council Resolution no. 2231 will be studied in order to clarify the reason that confirm the JCPOA should be considered as a gentlemen agreement.