تاثير زمين‌لغزش‌‎ها بر بار رسوبي رودخانه جاجرود

Landslides effect on sediment load amount of Jajrood River

اين تحقيق در حوزه آبخيز سد لتيان به‌منظور تعيين ارتباط بين زمين‌لغزش­ ها و افزايش بار رسوبي رودخانه جاجرود انجام شده است. ميزان رسوب­ دهي شش زيرحوزه آبخيز بالادست سد لتيان به دو روش برآوردي و مشاهده ­اي محاسبه شد. به كمك تصاوير ماهواره­اي ETM+ و Google Earth، موقعيت مكاني بيش از 150 لغزش­ به‌وقوع پيوسته شناسايي و به نقشه درآمد. با مقايسه داده ­هاي رسوب مشاهده ­اي با داده­ هاي برآورد مدل MPSIAC در دو زيرحوضه لواسانات و كند- افجه مشخص شد كه حوضه لواسانات كمتر از حوضه كند– افجه توان رسوب زايي دارد، ولي با اين وجود، ميزان رسوب مشاهده­اي حوضه لواسانات بر اساس تن در سال حدود دو برابر حوضه كند-افجه است و اين در حالي است كه مساحت لغزش در لواسانات 1.8 و در كند– افجه 0.7 مساحت كل حوضه است. بر اساس رسوب­دهي برآوردي به كمك مدل MPSIAC، متوسط وزني توليد رسوب ويژه دو زير حوضه كند– افجه با درصد مساحت لغزش 0.7 درصد و گرمابدر با درصد مساحت لغزش 2.4 درصد به‌ترتيب برابر با 387.02 و 431.39 مترمكعب بر كيلومتر مربع در سال است كه بدين مفهوم است كه با افزايش درصد نسبي مساحت زمين­ لغزش ها از 0.7 به 2.4 درصد، حدود 11.5 درصد رسوب­دهي ويژه حوضه زيادتر شده است. بر اساس تحليل داده ­هاي ايستگاه هيدرومتري رودك در خروجي حوضه جاجرود، متوسط دبي رسوب رودخانه جاجرود در نه ماهه اول سال 1383 و قبل از رخدادهاي زمين‎‌‌لغزشي ناحيه حاجي ­آباد 6.17 تن بر روز بوده كه در نه ماهه بعد از زمين­ لغزش به متوسط 16.9 تن بر روز افزايش يافته است. اين مقدار معادل 170 درصد افزايش بار رسوبي رودخانه در نه ماهه بعد از رخدادهاي مذكور است. نكته جالب توجه اين است كه اين افزايش در حالي است كه در اين دوره حدود 30 درصد حجم جريان كاهش داشته است و اين به مفهوم آن است كه افزايش بار رسوبي نه تنها ناشي از افزايش دبي جريان نبوده بلكه كاهش 30 درصدي دبي جريان مي­ توانسته در كاهش بار رسوبي نيز تاثيرگذار بوده باشد، بنابراين با در نظر گرفتن مساحت 20.45 هكتار زمين‌لغزش‌هاي فوق­الذكر، هر هكتار زمين­لغزش، موجب افزايش بيش از هشت درصد بار رسوبي رودخانه شده است.

The study performed to determine the relationship between landslide and increasing sediment load in Latian dam watershed. Sediment yield of six sub-basins were estimated with by two methods of MPSIAC and hydrometric station . More than 150 landslides were mapped by ETM+ and Google Earth image processing. Comparing the observed data with MPSIAC output in Lavasanat and Kond-Afjeh sub-catchments, it became clear that Lavasanat has less sediment yield. But, despite of this subject, observed sediment yield in Lavasanat hydrometric station is about two times in Kond–Afjeh, while the landslides area in Lavasanat and Kond–Afjeh sub-basins are 1.8 and 0.7 percent of the area. Based on the estimated sediment yield of MPSIAC model, the weighted average of specific sediment yield for Kond-Afjeh and Garmabdar sub–basins with landslide area of 0.7 and 2.4 percent are 387.02 and 431.39 m(3) km(-2) y(-1) respectively, which means that increasing the relative percentage of landslide area from 0.7 to 2.4 percent, specific sediment yield increases by 11.5 percent. Based on data analysis in Roodak hydrometric station in Jajrood basin, average sediment discharge of the river in the first nine months of 1383 before Hajyabad landslide was 6.17 tons per day that increased to an average of 16.9 tons per day at nine months after landslide. This amount is equivalent to 170 percent increasing of sediment load in nine months after mentioned event. The interesting point is that this increasing of sediment yield was in the period of about 30% decrease in water debit . This means that not only increasing sediment yield of the river is not related to the water debit, but also, about 30% reduction of water debit is should reduce sediment yield. So, regarding to the area of 20.45 ha of Hajabad landslide zone, each hectare of landslide area could increase more than 8% of the sediment load in the river.