تعيين عوامل مؤثر بر رسوب‌دهي با استفاده از روش‌هاي آماري، مطالعه موردي: حوضه سيدآباد

Identifying the effective factors on sediment yield using statistical method, case study: Seyed Abad Basin

از آن‌جا كه در بررسي عوامل موثر بر فرسايش خاك و توليد رسوب به‌طور ريشه‌اي نمي‌توان عامل مشخص و معيني را به‌عنوان عامل اصلي فرسايش آبي در يك منطقه معرفي نمود، شرايط فرسايش موجود در منطقه را بايد معلول تأثير متقابل مجموعه عوامل موثر در ايجاد فرسايش دانست. لذا در اين پژوهش به‌منظور شناسايي عوامل مؤثر بر ميزان فرسايش و توليد رسوب، فرسايش بين شياري حوضه سيد‌آباد به كمك متوسط شدت بارش 30 دقيقه­ اي با دوره بازگشت 10 سال منطقه (40 ميلي‌متر بر ساعت) و باران­ ساز صحرايي در 33 پلات آزمايشي تعيين شد. روش­هاي تجزيه و تحليل عاملي، مدل رگرسيون چند متغيره، لجستيك و مدل اسكالوگرام نيز براي تحليل آماري نتايج استفاده شد. ابتدا با استفاده از روش تجزيه و تحليل عاملي (روش تحليل مؤلفه‌هاي اصلي) از بين 15 متغير موثر بر توليد رسوب، شش متغير ضريب‌ رواناب، درصد پوشش گياهي، درصد شن، حساسيت سنگ به فرسايش، بافت خاك و نوع كاربري كه 82.009 درصد از واريانس داده‌ها را توجيه مي‌كنند، انتخاب شدند (0.53 =KMO). نتايج مدل رگرسيون چند متغيره تقريبا با روش تحليل عاملي يكسان بود و نتايج حاصل از مدل اسكالوگرام نيز حاكي از تأييد اين مطلب مي‌باشد. در نهايت با توجه به ضرايب رگرسيوني به‌دست آمده، به‌ترتيب متغيرهاي حجم رواناب (0.02)، حساسيت‌ سنگ‌ به‌ فرسايش (0.001)، درصد ضريب رواناب (0.00005) و درصد شن (0.00002) از عوامل مؤثر بر فرسايش و رسوب در حوضه تشخيص داده شدند. لذا، با توجه به نتايج به‌دست آمده، مي‌توان سياست‌گذاري‌ها و برنامه‌ريزي‌هاي لازم را به‌منظور كاهش حجم رواناب و افزايش پوشش گياهي در اولويت اقدامات كنترل ميزان فرسايش و رسوب اتخاذ كرد.

Whereas investigation of effective factors in soil erosion and sediment yield, we can`t introduce specific factors basically as a main factors in water erosion. In fact, erosion condition in an area is a result of contract effect of impressive factors collection in erosion. In order to identify the effective factors in soil erosion and sediment yield in Seied Abad Basin, interrill erosion was determined by average intensity (30 min, 10 year: 40 mmhr-1) using rain simulator in 33 plots. Also, factor analysis, multivariate regression, logistic and Scalogram model were used. Using factor analysis (principal component analysis), between 15 effective variables in sediment ratio, six factors were selected. They were runoff coefficient, sand, rocks susceptibility, soil texture and land use that illustrate %82.009 of variation of data (KMO=0.53). The results of multivariate regression model were almost the same with factor analysis and the results of the Scalogram model confirmed this. Finally, runoff volume (0.02), rock susceptibility (0.001) runoff coefficient (0.00005), and sand percentage (0.00002) were effective factors in soil erosion and sediment yield. In this regard, regarding to these factors, we can conduct policy and planning for decreasing soil erosion and sediment yield.