ارزيابي طرح‌هاي انتقال آب بين حوضه‌اي بر مبناي پتانسيل توسعه حوضه مبدا در حوضه سيروان كردستان

Evaluation of inter-basin water transfer projects based on development potential of the donor basin at Sirwan Basin, Kurdistan, Iran

در حوضه‌هايي كه در اثر پيشي گرفتن مصارف آب از منابع آن، بحران كمبود آب رخ مي‌دهد، متوازن نمودن اين تراز منفي امري ضروري است. در چنين شرايطي، براي تامين منابع آب جديد، طرح‌هاي انتقال آب بين حوضه‌اي به بخشي از سياست‌هاي مديريتي در كشور تبديل شده است. در اين طرح‌ها، بعضا پتانسيل‌هاي حوضه مبدا و مقصد به‌درستي ارزيابي نمي‌شود. در اين پژوهش، طرح انتقال آب بين حوضه‌اي از حوضه سيروان در استان كردستان به حوضه‌هاي سفيدرود و كرخه مورد ارزيابي قرار گرفت. اين ارزيابي بر اساس اصول مديريت يكپارچه حوضه و بر مبناي توانايي حوضه مبدا در تامين نيازهاي فعلي و حفظ منابع آب براي توسعه آينده انجام شد. به اين منظور، ضمن شناسايي مناطق مستعد، سناريوهاي مختلفي براي توسعه كشاورزي و مصرف آب در حوضه سيروان تعريف شد. در تعيين سناريوهاي توسعه كشاورزي معيارهاي كمي با بيشترين اثرگذاري به‌صورت نقشه‌هايي در محيط GIS استخراج شد. همچنين، با تعيين نياز خالص آبياري محصولات به كمك نرم‌افزار CROPWAT، سناريوهايي نيز براي مصرف آب در بخش كشاورزي تعريف شد. نتايج نشان داد كه حوضه سيروان با توجه به وضعيت منابع آب و خاك آن از پتانسيل توسعه كشاورزي مناسبي برخوردار است، به‌طوري كه ميزان آورد سالانه حوضه از نياز آبي بخش كشاورزي آن در افق طرح، كمتر است. نتايج اين پژوهش بيانگر لزوم توجه هرچه بيشتر به مديريت يكپارچه منابع آب در مطالعات طرح‌هاي انتقال آب بين حوضه‌اي در كشور است.

In basins where the water demands surpasses the available resources, water shortage crisis occurs and the deficiency balance is essential to be reciprocated. In such basins, inter-basin water transfer has been announced as a method to supply new water resources. In such projects the potential of donor and recipient basins are not assessed properly. In this study, the inter-basin water transfer project from Sirwan to Sefidrood and Karkheh basins was evaluated. The assessment is based on the ability of donor basin to meet current needs and maintain water resources for future development. For this purpose, while the areas prone in the basin were identified, different scenarios were defined for agricultural development and water consumption in the Sirwan basin. In determining agricultural development scenarios the quantitative criteria with the utmost impact on the development of agricultural land were identified as maps in the GIS software. Water consumption scenarios were determined based on estimated net irrigation requirement for agricultural crops using Cropwatt software. The results showed that the basin enjoys a high potential for agricultural development. So that the annual water restoration will be less than the future water needs in the basin. These results advocate the need to reassess the inter-basin water transfer projects in Iran.