نگرش انتقادي از درون به اصلاح طلبي در جمهوري اسلامي ايران؛ درس هايي براي مصالحه

Critical View from Inside to Reformism in the Islamic Republic of Iran: lessons for compromise

نزديك به دو دهه پس از انقلاب اسلامي ايران، گروهي از نخبگان، با جهت گيري به سمت دموكراتيزاسيون نظام سياسي حاكم، تلاش و تكاپوي هاي نظري و عملي خود را آغاز كردند. اين نخبگان و انديشه ي آنها به نام «اصلاح طلبان» و «اصلاحات» مشهور و سبب تحول مهمي در تاريخ سياسي و اجتماعي جمهوري اسلامي شدند؛ اما تحقق اهداف آنها با چالش مواجه شد. ناكامي در اصلاحات و «گذار به دموكراسي»، نخبگاني را كه به نحوي شگرف، قدرت سياسي را بدست آورده بودند، از دايره ي آن خارج كرد. هدف اصلي اين مقاله، نقد و بررسي عملكرد جريان اصلاح طلب در ساختار جمهوري اسلامي ايران، با نگاهي دروني است و در اين راستا، از روش و ابزار مصاحبه با برخي از دولتمردان و متفكران اصلاح طلب و يا نزديك به آنها (نمونه گيري هدفمند)، استفاده شده است. بر اين اساس، با توجه به ماهيت موضوع، از نظريات گذار به دموكراسي در چارچوب نظرات نخبه گرايانه ي اودانل و اشميتر براي تحليل و تبيين، بهره گرفته و نيز بر مشي تعاملي و مصالحه جويانه، تأكيد شده است. بر اساس يافته هاي پژوهش، اصلاح طلبان نتوانستند انسجام و مشي واقع گرايانه و ميانه روي را حفظ نموده و تعامل مناسبي با مخالفان اصلاحات و نيز بدنه ي اجتماعي خود برقرار كنند؛ لذا به دنبال عدم توفيق در اجماع و مصالحه، كه در واقع به معناي ناكامي هاي سياسي آنها بود، به تدريج اعتماد جامعه را نيز از دست داده و دچار افول اجتماعي شدند. مجموعه ي اين حوادث، به خشونت و بي ثباتي سياسي - اجتماعي، خروج گسترده ي اصلاح طلبان از دايره ي قدرت و نيز بسته شدن بيش از پيش فضاي سياسي و اجتماعي انجاميد و روندهاي سياسي دست كم تا سال 1392، به سوي عكس اهداف اصلاح طلبي، جريان يافت.

Almost two decades after the triumph of the Islamic Revolution of Iran, a group of elites who adopted a democratic orientation towards the ruling political system, started their theoretical and practical attempts. These elites known as reformists and their thought known as reformism caused an important development in the sociopolitical history of the Islamic Republic but the realization of their goals was challenged. Frustration in reforms and transition to democracy marginalized these elites who had gained political power in a tremendous way. The main aim of this article is to criticize and examine from inside the performance of reformist current in the structure of the Islamic Republic of Iran. In this direction, the authors have used the method of interview with some reformist statesmen and thinkers. On this basis, given the nature of the subject, the author has used the theories of transition to democracy within the elitist theories of O'Donnell and Schmitter for analyzing and explaining the case and the strategy of interaction and compromise. The findings show that the reformists could not maintain the realistic and moderate path and could not establish a suitable interaction with the opponents and social body, therefore after frustration in consensus and compromise gradually lost the social trust and faced social decline. these events culminated in violence and sociopolitical instability, widespread outgoing of reformists from power circle and the closure of social and political sphere, at least until 2013, which was against the reformist goals.