بررسي تاثير گنبد نمكي بر كيفيت خاك اراضي پايين دست با بهره‌گيري از روش‌هاي آماري چندمتغيره (مطالعه موردي: گنبد نمكي كرسيا، دشت داراب)

The survey of salt domes impacts on the soil quality of lowlands using multivariate statistical methods (case study; salty dome of Korsia- Darab plain)

گنبد‌هاي نمكي به دليل رخنه‌ توده‌هاي نمك در سنگ‌هاي سطحي رسوبي و رسيدن آن به سطح زمين، تاثيرات شگرفي در آب‌هاي زيرزميني، كشاورزي، مواد معدني و كيفيت‌ خاك اراضي پايين دست خود دارند. طي اين فرآيند، هرساله حجم قابل توجهي از املاح به سطح زمين راه يافته و تحت تاثير عوامل مختلف فرسايشي وارد اراضي پايين شده و كيفيت خاك را تحت تاثير قرار مي‌دهند. هدف اين پژوهش، بررسي تاثير گنبد نمكي كرسيا در كيفيت خاك مناطق پايين دست است. براي انجام اين پژوهش، منطقه مورد مطالعه براساس كاربري و فاصله از گنبد نمكي به 4 منطقه تقسيم و تعداد 22 نمونه خاك از اين مناطق در سال 1391برداشت شدند. متغيرهاي Mg, N, K, Na, Ca و همچنين ميزان pH, EC و بافت نمونه‌هاي خاك اين نمونه ها اندازه‌گيري و N, Na, Ca, SAR, EC, pH سال 1372 از وزارت جهاد كشاورزي تهيه و تغييرات معنادار عناصر در كاربري‌هاي مختلفبررسي شد. ميزان تغييرات اين عناصر در كاربري‌ اراضي در دو دوره زماني، شناسايي مولفه‌هاي موثر در كيفيت خاك و طبقه‌بندي عناصر شيميايي بوسيله كاربري اراضي به ترتيب با استفاده از تحليل‌هاي آماري چندمتغيره مثل آزمون تحليل واريانس، آزمونT مستقل، تحليل عاملي و تحليل خوشه‌اي مشخص شدند. نتايج نشان داد كه تمام متغيرها به جز پتاسيم، منيزيم، اسيديته خاك و رس در كاربري‌هاي مختلف و پارامترهاي شيميايي N و pH در دو دوره زماني 1372 و 1391 داراي اختلاف معناداري بودند

Salt domes have high impact on groundwater, mineral matters and the soil quality of lowland regions due to intrusion into the saline mass and going up to surface of earth. In this process, a remarkable rate of salt going up to surface of earth and entered to lowland regions by the way of various erosional factors and effect on the soil quality. This research aims to investigate the impact of salty dome of Korsia on the soil quality of lowland regions. For this, research region is divided into four sub-regions with regarding to their land uses and distance from salt dome and 22 samples were collected from the region. Ions of Mg, N, K, Na, Ca as well as volume of pH and EC and soil texture of samples of year of 2010 was measured and while the variables of year of 1993 such as Na, Ca, SAR, EC, pH were prepared from Ministry of Agriculture. The significant differences between the various land uses and the change rates of this elements in the land uses during two periods of time were caused to identifying of effective component in the soil quality and classifying of chemical elements was determined by land uses using multivariate statistical methods such as variance analysis, independent T test, factor analysis and cluster analysis, respectively. The results indicated that all variables excepts K, Mn, pH, clay and chemical parameters such as pH and N have significant differences during period of time 1993-2010 according to their land uses; and with regarding to increasing of pH of soil in the periods of time of 1993-2010 in the agriculture land uses and existing of alkaline soils, the effect of salt dome on the soil quality of lowland is clear. The results of factor analysis introduced six components such as Ca, SAR, Na, EC, N and K as the effective variables in the controlling of soil quality of lowlands. The results of cluster analysis showed that the clustering of samples in three clusters is consistent with the land use classification.