اثر تنش خشكي در مرحله گلدهي بر عملكرد دانه و اجزاي آن در نمونه‌هاي بومي عدس

Effects of drought stress at flowering stage on seed yield and its components in local lentil accessions

به ­منظور ارزيابي ژنوتيپ­هاي عدس از نظر تحمل به خشكي در مرحله گلدهي آزمايشي بصورت اسپليت پلات بر پايه طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سالهاي92-1391 در دانشكده كشاورزي دانشگاه­ آزاد اسلامي واحد تبريز اجرا شد. نتايج حاصل از تجزيه واريانس مركب نشان داد كه اثر متقابل ژنوتيپ× تنش خشكي براي همه صفات به جز 50% سبز شدن، 50% گلدهي و ارتفاع بوته معني ­دار بود كه حاكي از واكنش متفاوت ژنوتيپ­ ها از نظر آن صفات نسبت به تنش خشكي بود. اثر متقابل سه جانبه سال × ژنوتيپ × سطوح تنش خشكي براي هيچيك از صفات مورد بررسي معني­دار نبود كه نشان‌دهنده تاثير مشابه تنش خشكي روي ژنوتيپ‌ها از لحاظ صفات مورد مطالعه در دو سال زراعي بود.مقايسه ميانگين صفات از نظر اثر متقابل ژنوتيپ × تنش خشكي نشان داد اگرچه كليه ژنوتيپ ­ها در شرايط تنش خشكي نسبت به شرايط بدون تنش كاهش عملكرد معني ­داري داشتند،اما ژنوتيپ شاوي ورزقان هم در شرايط بدون تنش خشكي و هم در شرايط واجد تنش،نسبت به ساير ژنوتيپ ها عملكرد بهتري ازخود نشان داد. در هر دو سال، شاخص‌هايMP، GMP، HARM وSTI داراي همبستگي مثبت و معني‌داري در سطح احتمال 1% با عملكرد دانه در شرايط تنش و بدون‌تنش بودند، بنابراين شاخص‌هاي برتر جهت شناسايي ژنوتيپ­ هاي متحمل به تنش‌خشكي و با پتانسيل عملكرد بالا شناخته شدند، كه بر اساس آنها ژنوتيپ‌هاي كليبر، قره داغ، هوراند دانه ريز، داغ قيه قشلاقي و شاوي ورزقان به عنوان متحمل‌ترين ژنوتيپ­ ها نسبت به تنش خشكي شناخته شدند.

In order to evaluate drought tolerance of lentil landraces at flowering stage, one split plot experiment in randomized complete block design with four replicates was conducted in agricultural faculty of Islamic Azad University of Tabriz in 2012-2013. Combined variance analysis showed genotype × drought stress interaction was significant in all investigated traits except to greening date, flowering date and plant height, which indicatesdifferent response of genotypes to drought stress for the studied traits. Three way interaction (year×genotype×drought stress) was not significant in all investigated traits, which indicates that drought stress for studied traits was similar in two years. Comparison of yield mean for genotype × drought interaction showed that all genotypes under drought stress had significant yield reduction in comparison with non-stress conditions, however, Shavi Varzeghan genotype in stress and non-stress conditions, showed better response than other genotypes. The drought tolerance indices(MP, GMP, HARM and STI) hadpositive and significant correlation with grain yield in stress and non-stress conditionsin both two years. Based on these indices, Kalaybar, Garadagh, Horand Danehriz, Dagh Qāyeh Gishlagy, Shavi Varzighan was identified tolerant genotypes to drought stress.