تكوا‌ژ تصر‌يفي «ي» و كاركرد آن در گذر تاريخي فارسي نو

A study of the Use of Inflectional "-i" Morpheme through the history of new persian

اين مطالعه به بررسي كاركرد پسوند تصر‌يفي «- ي» در فارسي نو اختصاص دارد. هدف مقاله شناخت مفاهيمي است كه در فارسي متقد‌م با اين تكوا‌ژ كد‌گذاري شده‌ و تغييراتي كه اكنون در آن صورت گرفته است؛ به علاوه علت تغيير و تشخيص عنصر يا عناصر زباني جايگزين آن‌ را نيز پيگيري مي‌كند. نتيجه مطالعه حاكي از اين است كه تكوا‌ژ مورد بررسي در موارد‌ي كه بيانگر دو مقوله دستوري نمود تكرار‌شونده و وجه شامل وجوه التزامي، شرطي، تمنا‌يي و خيالي بوده دستخوش تغيير گرديده است. نشانه جايگزين آن در مقوله نمود پيشوند «مي» است كه علاوه بر بيان نمود ناقص، نقش جديد نمود تكرار‌شونده را نيز يافته و به‌خاطر پذيرش نقش دستوري تازه، معين فعل «داشتن» هم براي تقويت نقش اوليه‌اش دستوري شده است. نشانه جايگزين آن در مقوله وجه نيز صورت انتزاعي وجه التزامي است بدين معنا كه كاركرد يك و‌ند صوري و آوايي به يك مقوله انتزاعي واگذار گرديده است. علت اين تغييرات را نيز بايد در فرايند دستوري‌شدگي جستجو كرد چون طي آن، در صورت نمودي، پيشوند «مي» علاوه بر حفظ نقش پيشين خود، نقش جديد نيز پذيرفته و دستوري‌تر شده و در صورت وجه نمايي، يك مقوله دستوري، دستوري‌تر و انتزاعي‌تر گشته است.

This research is specifically about the function of inflectional "-i" suffix in new Persian. The objective of the article is to recognize some concepts and changes which are encoded by this morpheme in New Persian. Additionally, it follows up the reason of change or recognition of the linguistic elements. The results suggest that the so-called morpheme is changed in the cases that it was expressing two categories of frequentative aspect and modes, including subjunctive, conditional, optative, and imagined. The alternative sign in the category of aspect is prefix "mi-", which has taken a new frequentative aspect other than imperfect, and because of taking a new grammatical function, the auxiliary of "dɑʃtæn" is grammaticalized for its primary function, as well. The alternative sign in the category of mood is the abstract form of subjunctive mood, which means that a literal and phonemic function of an affix is titled to an abstract category. The reason of such changes should be found in the process of grammaticalization. That is, through this process, in aspect form "mi-" has taken a new function in addition to its primary one and has become more grammatical, and in mood form, a grammatical category has become more grammatical and more abstract.