تقدم اصل و ظاهر بر يكديگر در فقه شيعه و حقوق موضوعه ايران

Principle-Appearance Priority According to Shiite Jurisprudence and Iranian Applicable Law

يكي از مباحث بسيار پر كاربرد و بنيادين در فقه اسلامي و به تبع آن در حقوق اسلام، مسأله تعارض اصل و ظاهر و برتري هر كدام بر ديگري مي ­باشد. ظاهر در معنا دليلي است كه ظن بر اساس طبيعت امور را پديد مي ­آورد كه از قرينه­ هايي سرچشمه مي­ گيرد. در برابر، اصل، دليلي است كه براي فصل خصومت و رفع سردرگمي بكار مي ­رود، بدون اين­كه در صدد كشف واقع بوده و ظن به آن را پديد آورد. در حل تعارض اين دو نهاد فقهي و حقوقي، بسياري از انديشمندان از باب قاعده­ي تقدّم امارات معتبر بر اصول، ظاهر را مقدم مي­ دانند، برخي نيز اصول را بر امارات مقدم مي­ دارند. حقوق نيز متأثّر از فقه در قوانين موضوعه، امارات معتبر را بر اصول مقدم دانسته است كه با روند تبعيت حقوق از فقه اين امر كاملا طبيعي است. اين پژوهش در صدد آن است كه ضمن بررسي مفاهيم مرتبط و آشنايي با مباحث اساسي آنها، كليت اين قاعده را با پرسش روبه ­رو سازد و به اين پرسش پاسخ دهد كه يك حقوقدان يا قاضي، هنگام مواجهه با ظاهر و اصل متعارض، بايد كدام­يك را بر ديگري مقدم سازد و اصل، بر برتري كداميك بر ديگري مي ­باشد.

One of the most commonly used fundamental issues in Islamic jurisprudence and therefore in Islamic law is principle-appearance conflict and their relative superiority. Appearance means the reasons that give rise to doubt based the nature of the things, which originates from proof. On the other hand, principle is a means to resolve conflict and confusion, without trying to discover the facts and without giving rise to any doubt about them. Many scholars use the doctrine of priority of valid presumptions over principles to resolve such conflict, based on which they give priority to principle. How some give priority to principles over presumptions. The law, influenced by Islamic jurisprudence, gives priority to valid presumptions over principles in case of applicable law too, which is quite natural given the law, follows the Islamic jurisprudence. Thus, this research sought to study the concept and discuss the relevant basic arguments to question such rule overall and to answer the question whether appearance or principle must be given priority by a lawyer or judge when faced by appearance-principle conflict