بازخواني مباني ابن عربي در آموزه امر بين الامرين

A Reconsideration on Ibn Arbi’s Principles in the Problem of Amri bain al-Amrain

بحث جبر و اختيار از بحث هاي غامض و جنجال برانگيز در طول تاريخ تفكر است. نظريه وحدت وجود، اعيان ثابته و سرالقدر از اهم مباحثي است كه موجب شده است برخي ابن عربيرا جبري و بلكه افراطي تر از جبرگرايان بدانند. سر سرالقدر و عنايت به مباني انسان شناسي ابن عربي در رسيدن به راي مختار وي راه گشا است. او از تعبير «هو لا هو» براي اشاره به موقعيت وجودي انسان استفاده مي كند و افعال اختياري انسان را نيز طبق همين الگو ترسيم مي كند. عبارات او در تبيين انتساب فعل اختياري انسان متفاوت است. او گاهي حق را فاعل و موجد و عبد را قابل و مظهر آن مي داند و گاهي نيز در تعبيري ديگر، ايجاد فعل را از خدا مي داند و نقش عبد را به صورت اعدادي ترسيم مي كند. انجام دادن فعل با اسباب و نزد اسباب از تعابير ديگر ابن عربي در اين خصوص است. سازه هايي در بناي عرفاني ابن عربي به چشم مي خورد كه به هيچ روي با قول به جبر سازگار نيست. سخن از نيرويي در عارف به نام «همت» و تاكيد فراوان او بر خلاقيت انسان، به عنوان مظهر اتم خداوند و خلافت الهي انسان از آن جمله است.

The argument of free will and determinism has been an involute and controversial one during the history of thought. The theory of pantheism، fixed realities، ayani thabiti and hidden measures are of high importance causing some to consider Ibn-Arabi as a determinist and even more radical than determinists. The hidden aspect of hidden measure and attention to Ibn-Arabi’s principles of anthropology in order to reach to his autonomous decision is beneficial. He uses the term “he is not he” to mention the existential situation of human and illustrates human’s voluntary actions according to this pattern. As is shown، his terms in explaining human voluntary action are different. He sometimes considers right the agent and the servant capable and appearance of it and sometimes in other words، the creation of actions is from God and illustrates the role of the servant in a numerical way. Accomplishment of actions with causes and proximity to causes is another terms used by Ibn-Arabi in this regard. There are sentences in Ibn-Arabi’s theosophical thought which are in no way compatible with determinism. His speech of a force، called strong will، in the mystic and his intense focus on human creativity as a complete symbol of God and divine caliphate of human may be counted of such sentences.