بررسي روابط ايران و اتحاد جماهير شوروي در دوره پهلوي دوم (1357-1320ش.) تعامل يا تقابل؟

Soviet-Iranian Relations in the second Pahlavi Era (1942-1979): Interaction or Confrontation

گرچه روابط دوجانبه ايران و روسيه سابقه طولاني دارد، اما همواره نشانه هايي از تنش، بي اعتمادي و ابهام در روابط اين دو كشور وجود داشته است. در مقطع تاريخي 1357– 1320ش. سياست قدرت هاي بزرگ در برابر كشورهاي جهان سوم و از جمله ايران، به طور كلي براساس قواعد جنگ سرد تدوين و اجرا مي شد. وضع ايران پس از جنگ جهاني دوم نامناسب بود و پس از كودتاي 28 مرداد 1332 از زير نفوذ سنتي انگليس، زير سايه قدرت نوخاسته آمريكا درآمد. در محاسبات سياسي آمريكا، ايران با توجه به نزديكي و طول قابل توجه مرز با شوروي، در موقعيتي مهم و حساس جاي داشت و به همين سبب، دو قدرت بر سر ايران كشمكش داشتند. بررسي و تبيين عوامل موثر بر سياست خارجي ايران در برابر شوروي و زمينه هاي تعامل و تقابل دو كشور در دوره پهلوي دوم، به صورت توصيفي - تحليلي موضوع تحقيق حاضر است، تا از اين طريق بتوان به درك مناسبي از روسيه كنوني، ميراث دار اصلي اتحاد جماهير شوروي، دست يافت. بي ترديد شناخت روسيه، در عرصه سياست خارجي اهميت بسيار دارد.

Notwithstanding long historical ties the relations between Iran and Russia has been fraught with tensions, distrust and ambiguity. During the historical period of 1942-1979 it was the Cold War logic that determined the great power politics toward the third world countries such as Iran. Iran was not in good conditions after the Second World War and after the 28th Mordad Coup, with support from the nascent great power the USA, managed to do away with the traditional clout of the British. Its proximity and significantly long borders with the USSR gave Iran a special weight in the political calculations ofthe United States and made it the scene of struggle between the two superpowers. The current Article employs a descriptivc-analyric approach and seeks to examine and explain the factors determining the foreign policy of the Shah towards the USSR and tries to assess the grounds for interaction and reasons for confrontation between the two countries. Only through such historical perspective can Russia be perceived in a proper way. Understanding Russia is without a doubt very important to (Iran's) foreign policy.