بحران نفت ايران و سياست دوگانه ايالات متحده آمريكا در قبال آن (1954 – 1951 م.)

(Iranian Oil Dispute: The Dual Policy of the US (1951-1954

پس از جنگ جهاني دوم تا كودتاي 28 مرداد 1332ش. يكي از مسائل چالش برانگيز ميان قدرت هاي بزرگ در ايران، نفت بود. از ميان سه قدرت انگلستان، روسيه و آمريكا، سرانجام آمريكا با عقد قرارداد كنسرسيوم و دريافت حدود 40 درصد سهام، بيشترين بهره را از آن خود كرد. آمريكا نخست در نقش ميانجي وارد عرصه شد، اما در نهايت توانست يكي از اصلي ترين سهام داران نفت ايران باشد. بررسي سياست هاي اين كشور در اين دوره زماني اهميت خاص دارد و در اين مقاله، ضمن شرحي از اوضاع سياسي آن دوران در چارچوب جنگ سرد، به تبيين سياست هاي نفتي آمريكا در دو مرحله «سياست تعلل و جانبداري منفي» و «سياست تعلل و جانبداري مثبت» پرداخته خواهد شد. اين مقاله بر اين فرضيه استوار است كه تحولات بين المللي بيش از تحولات داخلي ايران، در شكل گيري ديپلماسي نفتي آمريكا نسبت به نفت ايران موثر بود. به عبارت ديگر، نگرش آمريكايي ها به شوروي و اولويت سياسي آنها در مهار كمونيزم در كشورهاي ديگر، سياست هاي نفتي آنها را در قبال بحران نفتي ايران شكل مي داد. مقاله حاضر در قالب اين چارچوب با رويكردي توصيفي- تحليلي به تببين سياست هاي آمريكا در برابر بحران نفت ايران مي پردازد.

Oil presented one of the challenging issues for the great powers in their engagement with Iran after the Second World War until the 1953 coup. Among the three great powers Britain, Russia and the US, it was the latter which received a 40 percent share through the formation of a consortium and as a result benefited most. The US took to the field first as a mediator, but wound up as one of the major shareholder of lmnian oil. A thorough examination of the US policy in this era is of grave importance and this Article provides an overview of the political circumstances of the time, mainly driven by the Cold War, and explains the two phases in American oil policy; i.e. 'Policy of Procrastination and Pa'isive Support' and 'Policy of Procrastination and Active Support' .The Article is based on the assumption that international developments were more important than Iran's domestic developments in shaping the US Petro-Diplomacy towards Iran's oil. In other words, the US view of the USSR and the urgency of containing communism in other countries were the defining factors in shaping their policies during Iranian Oil Dispute. Within this framework the current Article adopts a descriptive-analytic approach to explain the US policy towards Iranian Oil Dispute.