پژوهشي بر شهر باستاني فسا در دوران اوليه اسلامي بااستناد به مطالعات باستان شناسي و قرائن تاريخي

A Survey of the Ancient City of Fasa During the Early Islamic Period Based on Archeological Studies and Historical Evidences

با هدف بازسازي ساختار كالبدي شهر فسا در سده هاي نخستين اسلامي، تمامي منابع مكتوب اعم از منابع جغرافيايي و تاريخي كه مربوط به آن دوره و يا اندك زماني پس از آن بودند و از فسا و ويژگي هاي شهري آن سخن گفته بودند، به دقت مورد مطالعه قرار گرفت. اهميت منابع مكتوب در آن است كه به دليل هم زماني و قرابت زماني مولفشان با حيات شهر، اطلاعات ارزشمندي از آنها قابل استخراج است. علاوه بر آن، براي تفسير علمي و دقيق تر، نتايج حاصل از پژوهش هاي باستان شناسي در محوطه تل ضحاك، محل شهر قديم فسا، مورد ارزيابي كامل قرار گرفت. بنابراين پژوهش حاضر بر اساس هدف از نوع تحقيقات بنيادي و بر اساس ماهيت و روش از نوع تحقيقات تاريخي است. مطالعات انجام شده نشان مي دهد، شهر فسا در سده هاي نخستين اسلامي، به خصوص در قرن چهارم هجري، شهري بسيار بزرگ و با اهميت در ايالت فارس بوده كه تمام ويژگي هاي كالبدي و ساختاري شهرهاي نخستين دوره اسلامي را دارا بوده است. پژوهش هاي باستان شناسي هرچند محدودي نيز كه در اين محل انجام شده، مهر تاييدي است بر توصيفات جغرافيانگاران و مورخاني كه اهميت و بزرگي اين شهر را در قرون اوليه اسلامي ستوده بودند.

The city of Fasa، during the early Islamic centuries، particularly in the 4th century AH، was a very large and significant city in Fars province which contained all the structural characteristics of the Islamic primary cities. The archeological studies، however very limited، have been carried out in this place is a validation to the descriptions of the geographers and chronologists who have praised the significance and greatness of the city in the early Islamic centuries. In the current study، all written sources، including geographical and historical resources which were related to that period or a little time after it and were spoken about Fasa and its metropolitan characteristics have been studied carefully with respect to the skeleton rebuilding structure of Fasa in Islamic primary centuries. The importance of written sources is in that، because of its authors simultaneously and time proximity، valuable information is extractable from them. In addition، the consequence results of archaeological research that have been already carried out in Tall-e Zahhak، the ancient Fasa city، have been evaluated completely for more scientific and precise interpretation too. Thus، the current study، based on its goal is a fundamental research and according to the nature and methodology is a historical study.