رسوب شناسي و زمين شيمي رسوبات دشت خوزستان با نگرش بر پتانسيل ايجاد ريزگرد

Sedimentologyand geochemistry of Khuzestan plain quaternary sediments: implications on the dust storm production

دشت خوزستان در جنوب باختري ايران قرار گرفته و حدود 9/3 درصد از مساحت كشور را در برگرفته است. اين منطقه عمدتا بوسيله رسوبات كواترنري با ضخامتي بيش از 300 متر در برخي نواحي، پوشيده شده است. مطالعات رسوب شناسي و زمين شيمي رسوبات علاوه بر تعيين شاخص هاي ژئوشيميايي به منظور تعيين منشا احتمالي ذرات، بررسي خصوصيات زمين زيست محيطي عناصر موجود در اين ذرات و نقش آنها در آلودگي محيط زيست نيز حائز اهميت است. در اين مطالعه، 71 نمونه رسوب سطحي از دشت برداشت گرديد. نمونه ها در آزمايشگاه مورد آناليز دانه بندي و عنصري قرارگرفت. بررسي هاي رسوب شناسي نشان داد كه اندازه رسوبات در حد گل، گل ماسه اي و ماسه گلي در برخي نقاط با كمي گراول مي باشد كه غالبا داراي منشا رودخانه اي مي باشد، با توجه به پراكنش درصد رس(ذرات زير 2 ميكرون) مي توان مناطق داراي پتانسيل ايجاد ريزگرد را شناسايي كرد. بر اساس مطالعات زمين شيمي، سه منشا اصلي براي عناصر موجود در رسوبات دشت خوزستان مي توان در نظر گرفت: عناصر As، Be، Cd، Ce، Co، Cr، Cs، Cu، Er، Eu، Ga، Gd، Ge، Hf، La، Li، Lu، Mn، Nb، Nd، Ni، P، Pr، Rb، Sc، Sm، Sn، Ta، Tb، Te، Th، Ti، Tm، U، V، Y، Yb، Zn، Zr با منشا آواري، عناصر Ag، B، Mo، S، Sr با منشا تبخيري و برخي نقاط آلودگي هاي برجاي مانده از جنگ تحميلي و عناصر Ba، Pb، Se، Dy، Tl، W تحت تاثير آلودگي هاي شيميايي و آلي. نتايج آناليز فاكتوري نيز تائيدي بر نتايج آناليز خوشه اي مي باشد. نتيجه تغييرات عناصر نادر و نسبت آنها، خاستگاه رسوبي و نزديك به سطح را، براي سنگ يا رسوبات مادر نمونه هاي دشت خوزستان تاييد مي كند

Khuzestan plain is located in southwestern of Iran and is derived about 3.9 percent of the country. This area is mainly covered by quaternary deposits، the thickness of which exceeds 300m in some areas. Therefore sedimentology and geochemistry in addition to the determine Geochemical indices، for the possible origin of the particles، characterization of environmental earth elements in the particles and their role in environmental pollution is also important. In this study، 71 surface sediment samples were taken for sedimentology and sedimentary geochemistry analysis. Sieve for the samples، laser and chemical analyses have been done. Results shows the most important type of sediment is sandy mud with a little gravel and mud with a little bit gravel that almost have river source. The sediments with the size of silt and clay are dominated which are potentially suitably for wide distance and long time transportation. Distribution of clay (particles less than 2 microns) can be Identified areas that has potential of dust production. According to geochemistry of sedimentary، there are 3 sources، debris(As، Be، Cd، Ce، Co، Cr، Cs، Cu، Er، Eu، Ga، Gd، Ge، Hf، La، Li، Lu، Mn، Nb، Nd، Ni، P، Pr، Rb، Sc، Sm، Sn، Ta، Tb، Te، Th، Ti، Tm، U، V، Y، Yb، Zn، Zr)، evaporation(Ag، B، Mo، S، Sr) and anthropogenic pollution in the region (Ba، Pb، Se، Dy، Tl، W). Also the results of factor analysis confirms cluster analysis results. Changes in rare elements and their ratio، confirme sedimentary origin for rock or mother sediment in Khuzestan plain samples.