بررسي اثر قيمت گذاري اقتصادي آب آبياري بر الگوي كشت در دشت دهگلان

The Effects of Economic Pricing of Irrigation Water on Cropping Pattern in the Dehgolan Plain

ايران با ميانگين بارش 260 ميلي­متر در سال جزء كشورهاي داراي منابع آب محدود است. به همين دليل، براي مديريت تقاضاي آب مي­توان از سياست قيمت ­گذاري بهره جست، اما قيمت‎گذاري مناسب آب آبياري در هر منطقه، نيازمند تعيين ارزش اقتصادي آب با توجه به شرايط و محصولات زراعي منطقه مورد نظر مي‌باشد. بدين منظور، در اين پژوهش به تعيين ارزش اقتصادي آب و بررسي تأثير اعمال سياست قيمت در قالب 10 سناريو بر الگوي كشت بر اساس مدل برنامه‌ريزي رياضي اثباتي و روش بيش‎ترين آنتروپي پرداخته شد. آمار و داده هاي مورد نياز با استفاده از تكميل پرسش‌نامه به وسيله كشاورزان دشت دهگلان در سال 92-1391 گرد­آوري شد. بمنظور انتخاب بهره­ برداران از روش نمونه ­گيري خوشه ­اي چندمرحله ­اي استفاده شد و در نهايت، پرسش‌نامه ­هاي مورد نظر به وسيله 162 بهره ­بردار تكميل شد. نتايج نشان دادند كه هزينه استخراج هر مترمكعب آب معادل ۶۳۴/۳ ريال است. در نتيجه، اختلاف بين هزينه استخراج هر مترمكعب آب آبياري با ارزش اقتصادي آن در اين دشت برابر با ۱۸۷۸/۳ ريال بدست آمد و با اعمال سياست قيمت آب و افزايش قيمت آن تا مرز ارزش اقتصادي، منجر به كاهش مصرف آب و سطح زير كشت تمامي محصولات بويژه كاهش سطح زير كشت محصولاتي مي ­شود كه بازده ناخالص آن­ها بيش‌ترين كاهش را در قبال اين سياست داشته ­اند.

Iran with an average precipitation of 260 mm in a year is one of the countries with limited water resources. For this reason, pricing policy can be used to manage water demand. However appropriate pricing of irrigation water in any region must be determined based on the condition and products of the region. For this purpose, the economic value of water and its effect on cropping pattern was determined in 10 scenarios. To this end, positive mathematical programming and maximum entropy method were applied. The required data for this study were collected through completion of questionnaires by a sample of 162 farmers in Dehgolan plain for cropping year of 2012. The results showed that extraction cost per cubic meter of water was 634.3 Rials and the difference between the extractions cost per cubic meter of irrigation water and its economic value was 1878.3 Rials. It is concluded that applying water pricing policy based of its economic value could lead to reduction of water consumption and also cultivated area of all crops.