بررسي معاهدات نبوي با تكيه بر دو اصل « دوسويه بودن تعاملات » و « عدم تحميل دين »

A Study on the Prophetic Treaties; Relying on Two Principles of "Two-way Interactions" and "Non-Imposition of Religion"

جامعه عرب متشكل از تعداد زيادي گروه‌هاي مستقل سياسي و اجتماعي بود كه بر پايه نظام قبيله‌اي زندگي مي‌كردند. به مقتضاي زندگي قبيله‌اي، نظام هم‌پيماني در ميان آنان رواج فراوان داشت و از عوامل قوت قبايل به‌شمار مي‌آمد. پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم در دعوت فراگير خود، از ظرفيت‌هاي مطلوب و مؤثر جامعه استفاده مي‌كردند. مكتوبات برجاي‌ مانده درباره عهد نبوي بيانگر حسنِ تعاملات ايشان با قبايل گوناگون است. با بررسي اين قراردادها و شرايط تحقق آنها، مي‌توان شاخص‌هاي متعددي را به دست آورد. در اين نوشتار، دو اصل محوري موضوع تحقيق قرار گرفته است: اين قراردادها بر اساس تعاملي متقابل منعقد شده‌اند؛ و طرف مقابل آنها نيز فقط مسلمانان نبوده‌اند. با محور قرار دادن اين دو ويژگي، برخي معاهداتي بررسي مي‌شوند كه كمتر بدان‌ها توجه شده است. حاصل اين بررسي نشان مي‌دهد كه اصولي عدالت‌بنيان و منشي مبتني بر عدم تحميل دين در روابط پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم با ديگران حاكم بوده است. گفتني است كه در درازمدت جامعه مبتني بر اخوت ديني، جايگزين نظامي قبيلگي شد و امت اسلامي به وجود آمد.

The Arab community consisted of a large number of independent political and social groups living on the tribal system. According to the tribal life, the system of alliance was prevalent among them and was considered as one of the strengths of the tribes. In his universal invitation, the Prophet used the optimal and effective capacities of the community. The remaining writings of the Prophetic age indicate his strong interaction with various tribes. By investigating these contracts and the conditions for their realization, several criteria can be extracted. In this paper, two central principles have been addressed: These contracts were based on mutual interactions, and they were not made only with the Muslims. By focusing on these two features, the paper examines some contracts that require more attention. The result of this study shows that there were justice-based principles and non-imposition of religion in the trans-regional relations of the Prophet. It is worth mentioning that eventually a tribal-martial system was replaced by the society based on religious brotherhood and the Islamic Ummah was established.