مديريت مراحل نموي شش رقم گندم با تغيير تاريخ كاشت و سطوح كود نيتروژن در منطقه سردسير جلگه رخ خراسان رضوي

Management of developmental stages of six wheat varieties by changing planting dates and nitrogen fertilizer levels in the Rokh cold plain of Khorasan Razavi

به منظور مطالعه اثر تاريخ كاشت و كود نيتروژن بر مراحل مختلف نموي گندم، آزمايشي به صورت كرت هاي دوبار خرد شده در قالب طرح بلوك‏هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 1393-1392 در مركز تحقيقات خراسان رضوي اجرا شد. تيمارها شامل تاريخ كاشت در سه سطح (10 مهر، 5 آبان و 30 آبان) در كرت هاي اصلي، كود نيتروژن در سه سطح (صفر، 150 و 300 كيلوگرم اوره در هكتار) در كرت هاي فرعي و شش رقم گندم (زرين، گاسكوژن، سايونز، پيشگام، الوند و ميهن) در كرت هاي فرعي فرعي در نظر گرفته شدند. نتايج نشان داد كه رقم پيشگام و ميهن با ۲۵۱۶/۷۷ و ۲۴۲۲/۱۷ به ترتيب بيشترين و كمترين نياز حرارتي براي طي كردن مرحله نمو را به خود اختصاص دادند و تأخير در كاشت سبب كاهش طول مراحل نموي و كاهش درجه - روز لازم براي اتمام مراحل نموي شد. كاربرد بيشتر نيتروژن، طول مراحل نموي گندم به ويژه مرحله برجستگي دوگانه تا سنبلچه انتهايي و سنبلچه انتهايي تا گرده افشاني را به ترتيب ۱۱/۱۲ و ۱۱/۳۵ درصد افزايش داد. از بين مراحل نموي نيز مراحل ابتدايي كه تعيين كننده تعداد دانه هستند، بيشترين همبستگي را با عملكرد دانه داشتند. بنابراين، در صورت تأخير در كاشت مي توان با مصرف بيشتر كود نيتروژن مراحل نموي گندم را به تأخير انداخت. بر اساس نتايج اين تحقيق، رقم پيشگام در تاريخ كاشت مناسب (10 مهر) و رقم الوند در تاريخ هاي كاشت دير (5 و 30 آبان) در بيشتر مراحل رشد نسبت به ساير ارقام برتري داشتند.

To evaluate the effect of planting date and nitrogen fertilizer on various developmental stages of six wheat cultivars, this experiment was conducted using split split plot in a randomized complete block design with three replications in Rokh plain of Khorasan Razavi, Iran, in 2013-2014. The experimental factors were including planting date in three levels (October 10, November 5 and November 30) as main plots, nitrogen fertilizer in three levels (No fertilizer, 150 and 300 kg.ha-1) as sub plots and six wheat varieties (Zarin, Gascogne, Sayunz, Pishgam, Alvand and Mihan) as sub-sub plots. The results showed that varieties were significantly different at various developmental stages, so that Pishgam showed the highest and Mihan showed the lowest thermal needs from planting to rippening. A delay in planting reduced duration of developmental stages and consequiently reduced growth degree days (GDD), so that planting date from October 10 to November 30 caused a reduction of 656.7 GDD. Application of more nitrogen fertilizer increased duration of double ridges to end spikelet initiation (11.12%) and spikelet initiation to pollination stages (11.35%). The early developmental stages that determines the number of grains per spike as one of the main yield components, had the highest correlation coefficient with grain yield. Therefore, in case of delayed planting date of wheat, it would be possible to postpone wheat developmental stages by applying more nitrogen fertilizer. The results also indicated that in optimum planting date (October 10), Pishgam and in the late planting date (November 5 and 30), Alvand showed better performance than the other varieties.