ايمان از ديدگاه علامه طباطبايي

Faith from the Viewpoint of Allamah

بررسي ديدگاه علامه طباطبايي درباره ماهيت ايمان و رابطه آن با برخي مقولات مربوط به آن، دغدغه اصلي مقاله حاضر مي‌باشد. هرچند تعابير علامه در تعيين ماهيت ايمان، متفاوت و گاه به ظاهر ناسازگار مي‌باشد كه ازاين‌رو برخي را به برداشت‌هاي گوناگون و نادرست از ديدگاه وي واداشته، اما در اين مقاله، نشان داده‌ايم كه اين تعابير، ناظر به دو مقام يا دو نگاه هستند. برخي از آنها به ايمان مطلق و به تعبير ديگر، به ايمان از آن نظر كه ايمان است، ناظر هستند. در اين نگاه، سرشت ايمان همان چيزي است كه علامه از آن به «عقد قلبي» تعبير مي‌كند. و تأكيد مي‌كند كه ايمان امري قلبي است و نه تصديق زباني يا عمل جوارح و امثال آن. اما برخي از تعابير، به ايمان از آن نظر كه مطلوب و خواسته دين است، ناظر هستند. در اين نگاه، ايمان بايد با عمل همراه گردد و گرنه فايده‌اي ندارد. به اين ترتيب، هيچ ناسازگاري يا تناقض‌گويي‌اي در كلمات و تعابير علامه طباطبايي وجود ندارد. براي تأييد و تقويت اين برداشت و تفسير خود، سه بحث اصلي ديگر را نيز پيگيري كرده‌ايم: نخست مسئله شدت و ضعف در ايمان؛ دوم رابطه ايمان با مقولات ديگر؛ و سوم رابطه ايمان و عقل. در جاي جاي اين مباحث نشان داده‌ايم كه چگونه مباحث ايشان، برداشت و تفسير نگارنده را تأييد مي‌كند.

Surveying Tabataba’i’s view about the nature of faith is the main concern of this paper. After the presentation of views among Islamic scholars about the nature of faith، the place of Tabatabai's view among these approaches، have been shown. Although Tabataba’i’s phrases in determining the nature of faith are different and sometimes seemingly incompatible، it has been shown that these phrases are about two positions. Some of them are about absolute faith، namely faith in itself. In this perspective، the nature of faith is what Tabataba'i calls it "Aqd al- Qalb". And stresses that faith is a matter of heart and not acknowledge by language or practice by body، or the like. But some of the phrases are about faith as it required by religion. In this perspective، faith must be coupled with action، otherwise it will be useless. Thus، there is no contradictory or inconsistency in his phrases about faith. To confirm and strengthen this interpretation of his viewpoint about faith، three other major issues we have to follow: First، the intensity and weakness in faith، second، the relationship between faith and other categories، and third، the relationship between faith and reason. Throughout the essay it have been shown how these issues discussions، confirm our interpretation.