بررسي محتوايي و سرچشمه هاي فكري فخرالدين علي صفي در لطائف الطوائف

A Study of Content and Origins of Fakhredin Ali Safi’s Thoughts in “Lata’ef-o-Tava’ef

مولانا فخرالدين علي صفي، از نويسندگان قرن دهم هجري و داراي تاليفات متعددي، از جمله كتاب ارزشمند و ماندگار «لطائف الطّوائف» است. اين كتاب، مجموعه اي از حكايات طنزآميز مربوط به گروهها و طبقات مختلف اجتماعي است كه با آيات قرآن كريم، احاديث پيامبر (ص)، ائمه اطهار (ع) و ضرب المثل هاي عربي آراسته شده است. صفي در اين كتاب، به شدت از منابع عربي و فارسي پيش از خود متأثّر شده است. در اين پژوهش، از مجموع 867 روايت، حكايت و ضرب المثل عربي كه در اين كتاب به كاررفته، منبع 399 مورد را در منابع عربي و منبع 222 مورد را در منابع فارسي پيش از او يافته ايم. صفي در كتاب «لطائف الطّوائف»، از منابع عربي چون «ربيع الأبرار»، «تذكرة حمدونية»، «محاضرات الادبا» بهره برده است. او از روشهايي، چون دخل و تصرف در حكايات، ذكر حكايتهاي متوالي و ترجمة حكايتها استفاده كرده است. همچنين، از منابع فارسي، چون «رسالة دلگشا»، «جوامع الحكايات و لوامع الرّوايات»، «بهارستان» و... به فراواني استفاده كرده است. صفي اين حكايتها را به روشهاي مختلفي، چون دخل بيكم و كاست مطلب، نقل داستان با اندكي دخل و تصرف و نقل حكايات متوالي در لطائف الطوائف ذكر كرده است.

Molana Fakhredin Ali Safi, an author of the 10th century AH, has created many works including the valuable book “Lata’ef-o-Tava’ef”, which is a collection of satirical tales about different social groups and classes, decorated with Quranic verses, hadith from the Prophet Mohammad and the Imams, and Arabic proverbs. This study examined the 867 tales, stories, and proverbs of the book, and found the origin of 399 of them in Arabic sources; 222 cases were traced into Persian sources before them. “Lata’ef-o-Tava’ef” takes advantage of Arabic sources like “Rabi-ol-Abrar”, “Tazkereh Hamdouniyeh”, and “Mohazerat-ol-Odaba”. He uses different methods like zero-alteration, semi-alteration, tale sequence, and translation. He has also used Persian sources such as “Resaleh Delgosha”, “Javame-ol Hekayaat va Lavame-o Revayaat’, “Baharestan”,… .