باغ ايراني، هستيِ نوشونده

Persian Garden, Ever-Renewed Being

افزايشِ تعدد و گوناگوني مطالعاتِ باغ ايراني عليرغم فوايد بسيار، به علت كم توجهي به چارچوب نظري حاكم بر آنها منجر به بروز جدال هايي شده كه پيش از اعتبار بيروني هر يك، مربوط به اعتبار دروني آنهاست. در اين زمينه يكي از مسايل مهم، معنايِ «مقدس» بودنِ باغ به مثابه بهشت است. از اين رو مسئله قدسي بودن به عنوان «دست آوردي آسماني» كه الگويي ثابت با توانايي ايجادِ گسترده تغييرات است يا انكار قدسي بودن و محدود كردن آن به واقعيت هاي فيزيكي و ساير انديشه ها، به روشني در ميان مطالعاتِ باغ ايراني تفاوت گذاري نشده، به همين سبب مخاطب از جنبه حكمت باغ ايراني با ابهام روبه رو است. هدف مقاله دسته بندي مطالعات باغ ايراني بر اساس چارچوب نظري حاكم بر آنهاست؛ تا با تمركز بر مسئله «قدسي» بودن و تشريح اينكه «پيدايشِ يك باره باغ ايراني با لحاظِ عقلِ امروز بسيار بعيد است»، اعتبار دروني آنها را بررسي كند. از اين رو با دسته بندي مطالعات موجود در چهار ساختار اصلي «اسطوره اي»، «جوهر ثابت»، «انكار جوهر» و «جوهر متحرك»، به تحليل آنها جهت شناسايي و رفع تناقض ها پرداخته مي شود. روش كار، استدلال منطقي از نوع فرهنگي/گفتماني و شامل دو مرحله است. اول، مطالعات كتابخانه اي و استدلال براي تبيين اعتبار دروني. دوم، تفسير رابطه اي جديد ميان يافته ها و مقايسه با هنر شعر فارسي جهت تبيين اعتبار بيروني. نتايج نشان مي دهد باغ هاي ايراني همچون شاعران متعدد هنر فارسي در سطوح مختلف، فهم هاي متعددي از خصلت شاعرانگي ايراني هستند كه استعلا يافته اند. خصلتي كه حاصل «فهمي از سازوكار عالم» در چرخه اي از نهفتگي-اشتداد-فعليت (حركت جوهري) است. نمودِ احساسيِ اين فهم در يكي از قلعه هاي رفيعش از نگاه مولانا «حضور مداوم خداوند» است. وجه منحصربه فرد هنرمند باغ ساز ايراني، التفات او بر اين حضور مداوم است. تغييرات پديده ها در باغ كه حواس مادي تا مفهومي را اغناء مي كنند، سرمستي از اين «نگاه آيه نگر» است كه نمود مهرورزي آن ارزش «قدسي» مي يابد. كيفيتِ باغ ايراني از «تكوين» زيبايي ها و منافع عالم ماده به ماورا «استعلا» يافته و نه اينكه ثابت و از پيش وجود داشته باشد.

The increase and diversify of Persian garden studies، in spite of their numerous advantages، because of not paying enough attention to the theoretical framework، leads to contentions which is relating to their internal more than external validity. a critical issue is the meaning of garden’s sacredness as paradise. the sacredness as a fixed model، or limiting sacredness to the physical realities and other thoughts، has not been differentiated clearly in studies. so the audience will be confused about wisdom of Persian garden. This paper aims at categorizing Persian garden studies based on their dominant theoretical framework in order to study their internal validity by focusing on the issue of sacredness. It also tries to explain that «sudden emergence of Persian garden seems very unlikely considering the current intellect». Therefore، by categorizing the existing literature (studies) in four major structures of thought including mythical، stable essence، materialist، ever-renewed essence، they will be analyzed in order to be used in further identification and elimination of contradictions. The used survey method is logical argument from cultural/discourse types and it consists two phases: first، library studies and arguments for explaining internal validity; second interpreting a new relation among findings and contrasting it with Persian poetry to explain external validity. Results show that Persian gardens like numerous poets of Persian art in different levels are transcended understandings of Iranian poetry feature; a feature resulting from understanding of cosmos meaning in a cycle of virtuality- intensiveness- actuality (unrested motion). The emotional presentation of this understanding، in one of its highest peaks، from Mawlana viewpoint، is the continuous presence of God. The unique aspect of Persian garden architect artist is thr consideration of this uninterrupted presence. Changes of phenomena in the garden which satisfy material to conceptual senses show intoxication from this evidence-looking view whose kindness aspect finds sacred value. The quality of Persian garden has transcended from the emergence of beauties and benefits of the material world to supernatural and isn’t stable and pre-existing.