ارزيابي تطبيقي ادراك فضاي شهري از نظرگاه مخاطبين و متخصصين عرصه شهري (مطالعه موردي مجموعه شهري امامزاده صالح تجريش تهران)

Comparative Assessment of People’s and Experts’ Perception of Urban Space (Case study of urban collection of Emamzadeh Saleh, Tajrish, Tehran)

مهم ترين مسئله اي كه در تفكر امروزي طراحي شهري به چشم مي خورد در نظر گرفتن طراحي شهري به عنوان يك محصول تمام شده و كامل به جاي«فرايندي بلند مدت و ادامه دار است كه با مكانيزم هاي اجتماعي و سياسي در هم بافته شده باشد». نگرشي كه طراحي شهري را از حالت انفعالي به فعال، از شكل گرايي صرف به عملكرد ـ شكل گرا، از طرح محوري به فرايند محوري و از دستوري به تعاملي ـ مشاركتي تبديل مي كند، ارتقاي واقعي كيفيت محيط شهري را هدف غايي خود قرار مي دهد. آنچه در اينجا دنبال مي شود مدنظر قرار دادن توامان جايگاه كاربران و سازندگان فضاي شهري است. در نظر گرفتن كيفيات مكاني مورد ادراك كاربران يك فضاي شهري هم تراز با مولفه هاي مكاني مدنظر سازندگان شهري، بيانگر توجه به بعد اجتماعي فضاست. ادراك شهروندان از فضا توام با ريشه هاي فرهنگي و عرف جامعه تعلق فرد به آن، زمينه ساز شكل گيري چارچوب عملي فرد در استفاده از فضا و بروز رفتارهاي اجتماعي در محيط است. در ساماندهي و احياء هر محيط شهري بايد سه عامل را هم زمان مدنظر قرار داد : محيط شهري يا فضا، كاربران در فضا، و طراحان بر فضا. هر محيط شهري در گذار به شخصيت مكاني خويش بايد ريشه هاي هويتي و ساختار معنايي خود را در زمان تداوم بخشد تا موجد جاري شدن زمان در مكان شود. آنچه در عرصه هاي واجد پيشينه هويتي در شهر امروز مشهود است تنزل مكان نسبت به پايه هاي معرفت شناختي آن و ضعف ادراك لايه هاي مختلف زماني در فضاست. اين پژوهش بر آن است ارزيابي كيفيات ادراك مكان را با تكيه بر«فضاي وجودي عمومي» مخاطبين و متخصصين عرصه شهري مورد توجه قرار دهد. در اين راستا، مجموعه شهري امامزاده صالح (ع) تجريش تهران (محدوده فضاي مقابل امامزاده و بازار، حدفاصل بستر رود جاري و ميدان تجريش)، را به عنوان نمونه اي موردي مورد سنجش قرار داده و به صورت اخص به اين پرسش پاسخ دهد : در ارزيابي سنجه هاي ادراكي مكان مورد پژوهش ـ مجموعه شهري امامزاده صالح (ع) تجريش ـ چه وجوه افتراق و تفاوتي ميان نگرش شهروندان و متخصصين شهري وجود دارد. داده هاي كمي و كيفي حاصل از پرسشنامه در برداشت اطلاعات ذهني مخاطبين از كيفيات مكان، در قالب نقشه و نمودار به روش توصيفي ـ تحليلي مورد ارزيابي قرار مي گيرد. نتايج حاصل از پژوهش حاكي از سطح سنجش مناسب تر شهروندان نسبت به متخصصين در غالب هنجارهاي مورد ارزيابي است. ليك سنجش شهروندان نيز در هر هنجار كمتر از «متوسط متمايل به خوب» است. لذا در ارزيابي كليت يك فضا تا زماني كه نيازهاي نخستين فرد در مواجهه با عرصه عمومي پاسخ داده نشود، فرد قادر به دستيابي به ادراك سطوح بالاتر كيفيات محيطي نخواهد بود. دراين تحقيق با مراجعه به آراء مردم و متخصصان سعي شده است به كيفيات شهريِ متعارف معنايي عميق تر و هم پيوند با مولفه هاي اجتماعي-فرهنگي داده شود.

The most important issue in urban design thought is consideration of designing process as a short time process rather than a long term and continual process that is entangled with social and political mechanisms. Therefore، designing may fail due to ignoring essential processes that are effective on forming projects. Processes form actions while adding meaning to it. This leads to flexibility and conservativeness in expressing definite solutions. The approaches that change urban design form a passive state of being into an active one، from formal to functional-formal ، from being design-oriented into process-oriented and from administrative into participative situation، mostly focus on real quality enhancement. Here، both users’ and manufactures’ (urban planner and designer) role in considered in perception of urban space. Consideration of place quality perceived by users in an urban space accompanied by place components considered by urban designers demonstrates the social aspect of the space. Citizen’s reception of space according to their cultural origin and community norms، embody the users’ personal framework in use of space and demonstration of environmental and social behaviors. There are three main factors in the regeneration and reorganization of every urban environment: environment or urban space، users of space، and urban planners and designers of space. Each urban environment should continue its identifying and semantic structure basis throughout time in order to embody time (sense of time) into its place characteristic. What seems obvious in the background identity of urban spaces is the degradation of place from its epistemological foundations and undermining of the perception of different layers of time in space.The current study attempts to examine users’ and experts’ perception of place quality with an emphasis on their "common existential space". In this regard، urban collection of Emamzadeh saleh (The enclosed space across Emamzadeh Saleh and market place، between riverside space and Tajrish square) is assessed as a case study. This research specially tries to answer this question: What are the differences and similarities in assessment of perceptive measuring according to people’s and urban experts’ points of view in the case study (urban collection of Emamzadeh Saleh). The quantity and quality data are obtained questionnaire that captured people and quality of place in frame of map and graph that is assessed descriptive - imaginative. The results are obtained from the research that indicates suitable measurement level of citizen rather than expert inform of factors that assess. But citizen’s measurement in two factors is less them average tend to well. So in assessment the total of one space by the time that first needs of individual don’t replied in facing to public space، the individual is unable to acquire higher stages perception of qualities environment. Use of the technique that approximates viewpoints of experts and users space must situate among specialist’s agenda of organizing spaces.