عوامل موثر بر آفرينش نقوش انتزاعي و تجريدي در دست بافته هاي قشقايي

The Nature of Abstract Motifs in Ghashghaie Hand-woven Objects

چيستي ، چرايي و چگونگي آفرينش نقش ها در دست بافته هاي كاربردي ايلي و عشايري همواره يكي از مهم ترين پرسش هاي موجود در حوزه هنر بافندگي عشايري بوده است. طرح ها و نقش هاي موجود در متن و محتواي دست بافته هاي عشايري انتزاعي، تجريدي، شكسته و رو به سوي ساده گرايي دارد. فرآيند بافت نيز به صورت ذهني بافي، حفظي بافي و بداهه بافي است كه از مهم ترين شاخص هاي زيبايي شناختي و ديداري (بصري) اين نوع از دست بافته هاي ايراني است. شيوه يا فن (تكنيك) بافت نيز به عنوان يك مولفه فن شناسانه در دست بافته هاي عشايري به ويژه قشقايي داراي تنوع است. به گونه اي كه بافنده از انواع فنون و ساختارهاي بافت يا تلفيق آنها با قوه ذوق و احساس و بازي تار، پود، پُرز و پيچ، جهت آفرينش انواع دست بافته ها با كاربردهاي مختلف، استفاده مي كند. نگارنده در پژوهش پيش رو، نخست به مطالعه، بررسي و طبقه بندي انواع دست بافته هاي ايل و عشاير قشقايي از دو منظر كاربرد و فنون بافت پرداخته و سپس با ذكر نظرات چهار محقق (پرويز تناولي، آرمن هانگلدين، سيسيل ادواردز و محمدرضا اميني) در باب چيستي و چرايي نقش هاي انتزاعي، تجريدي و شكسته در دست بافته هاي عشايري و همچنين رصد اين نظرات به صورت ميداني و در قالب دو سوال اساسي از بافندگان عشايري و انطباق پاسخ بافندگان با نظرات محققان ياد شده، به دنبال علل انتزاع، تجريد و ساده گرايي طرح و نقش دست بافته هاي عشايري[قشقايي] بوده است. روش شناسي پژوهش : اين پژوهش ازنظر هدف، بنيادين و از نظر ماهيت و روش توصيفي - تحليلي است. شيوه گردآوري اطلاعات نيز به صورت توامان كتابخانه اي و ميداني بوده است. پرسش هاي پژوهش : آيا انتزاع، تجريد و شكستگي در نقوش دست بافته هاي قشقايي آگاهانه و با اختيار يا ناآگاهانه و بر اثر جبر صورت مي گيرد؟ نظرات محققين و مفسريني كه در حوزه تحليل و تفسير نقوش دست بافته هاي عشايري مطرح مي شود، چقدر به واقعيت موجود نزديك است؟ عوامل موثر بر انتزاع، تجريد و ساده گرايي كدامند؟ آيا هدف بافنده عشايري در خلق يك نقش مايه منطبق با نظر نظريه پرداز اين حوزه در ارتباط با نقش پردازي است؟

One of the key questions concerning nomadic hand-woven objects in Iran deals with designs and motifs used in them; with the nature of the motifs and the techniques applied to create them. Generally، the intended designs and motifs used in nomadic Persian hand-woven objects are broken (abstract) in shape and as simple as possible. In addition، they are often woven quite subjectively or intuitively; a feature that has made such hand-woven objects unique in terms of aesthetic criteria. Another outstanding feature is the application of a wide variety of weaving techniques. This is true especially in Ghashghaie hand-woven objects. In fact، the weavers take advantage of various techniques (sometime a combination of them)، through making different arrangements with wefts and yarns. First، various kinds of nomadic Persian hand-woven objects were classified in terms of application and weaving techniques. Then، the views of three distinguished experts، Parviz Tanavali، Armen Hangeldin and Cecil Edwards، concerning the nature of broken and/or abstract designs and motifs used in nomadic Persian hand-woven objects were reviewed and examined. Finally، the views of the experts were compared with those of the nomadic weavers themselves in order to discover the real explanation for applying such motifs and designs. In order to extract the nomadic views on the rationale behind applying the indented motifs، the weavers were asked two key simple questions. This study is descriptive-analytic in nature. Data were gathered based on library sources and field studies.