حصر و قصر در بلاغت عربي و فارسي

Bound and Restriction in Arabic and Persian Rhetoric

قصريكي از مباحث علم معاني است كه به آن «حصر»، «تخصيص» و «اختصاص» هم مي‌گويند. در اصطلاح، اثبات حكم است براي آنچه در كلام ذكر شده و نفي حكم از ماسواي او است. اين شگرد دو طرف دارد: يكي مقصور وديگري مقصور عليه . مهمترين شيوه‌هاي قصر در زبان عربي 4 نوع است: 1-حرف نفي واستثناء كه مقصور عليه بعد از حرف استثناء ذكر مي‌شود 2-آوردن انّما در اوّل جمله 3-عطف كردن: به وسيلۀ كلمات بل، لكن، لا كه مقصور عليه بعد از كلمة بل ولكن واقع شده است. 4-مقدّم داشتن كلمه‌اي كه استحقاق تاخير داشته باشد. در زبان فارسي هم مهمترين شيوه‌هاي قصر عبارتند از: با اسباب و ادواتي چون جز، مگر، الا، بس و فقط؛ تقديم، ذكر ضمير با فعل رابطۀ استن، تكيه دادن آهنگ تلفظ، پسوند و پيشوندهاي تخصيص. از آنجا كه قصر در متون ارزشمند عربي و فارسي در نهايت بلاغت و فصاحت و رعايت مقتضاي حال به كار رفته است، در اين گفتار مبحث قصر در 16 كتاب بلاغت عربي و فارس بررسي تطبيقي و تحليل آماري مي‌گردد.

“Bound and limitation” is one of the subjects of the rhetoric also called "allocation" and "dedication". As a term it is a proof for a statement, and disapproving whatever except that. This technique has two sides, i.e. the restricted, and the restriction. There are four types of restriction in Arabic and Persian: 1. Use of negation and exception words in which the restriction comes after the negation or exception words 2. The use of انّما in the beginning of the sentence 3. Adverting by means of such words as بل, لكن, and لا 4. Prioritizing final position. In Farsi, the most important limitation techniques include words like جز، مگر، الا، بس و فقط, prioritization, bringing pronoun with the linking verb “be” ( استن), intonation, allocation suffixes and prefixes. Since the Omission in Arabic and Persian texts and compliance with requirements of the rhetoric and eloquence had been used, In this study, limitation was compared statistically analyzed in 16 books of rhetoric in Arabic and Persian.