بررسي عوامل گسترش جريانات تكفيري در خاورميانه (2015-2011)

(The Examination of the Reasons behind the Rise of Takfiri Groups in the Middle East (2011—2015

با شروع قيام هاي عربي، بسياري از محققان به شكل گيري دموكراسي و قدرت گيري جريانات دموكراتيك مسلمان در جهان عرب اميدوار بودند و از آن سخن مي گفتند با اين حال ديري نپاييد كه خوش بيني ها عملا رنگ باخت و جريانات دموكراتيك اسلام گرا در كوران حوادث و تحولات جا ماندند و در عوض گروه هاي تكفيري موفق به گسترش و بسط حوزه نفوذ خود شدند به گونه اي كه در كمتر از چهار سال پس از آغاز بيداري عربي، ده ها گروه نظامي و شبه نظامي تكفيري شكل گرفتند طوري كه هم اكنون بخشهاي وسيعي از سوريه و عراق در دست جرياناتي مانند داعش و النصره و يا گروههاي تكفيري همسو قرار دارد. پرسشهاي اصلي كه اين پژوهش مطرح مي كند، چنين است: چه عواملي زمينه گسترش جريانات تكفيري و افراط گرايي مذهبي را پس از آغاز جنبش هاي موسوم به بهار عربي ايجاد نمود؟ البته با توجه به اين كه مهد جريانات تكفيري در عراق و سوريه قرار دارد، اين پژوهش به علل گسترش جريانات تكفيري در منطقه عراق و سوريه مي­ پردازد. نويسنده براي پاسخ به پرسش تحقيق از رويكرد سطح تحليل بهره گرفته و علل اين پديده را در سه سطح ملي، منطقه اي و بين المللي واكاوي مي نمايد. يافته هاي پژوهش حاكي از آن است كه فرقه گرايي و بحران دموكراسي در سطح ملي، رقابت هاي ژئوپوليتيكي و هويتي در سطح منطقه اي و انفعلال نسبي قدرت هاي بزرگ به ويژه ايالات متحده در سطح بين المللي زمينه گسترش يافتن جريانات تكفيري در عراق و سوريه را فراهم نموده است. گسترش يافتن جريانات فوق نيز عملا باعث گسترش بحران ها و منازعات در خاورميانه و تسري پيامدهاي آن به جهان غرب شده و لذا زمينه نقش آفريني و تحرك بيشتر بازيگران بين المللي را فراهم مي آورد.

The Arab revolts in the Middle East since 2011 encouraged many scholars to speak about the end of authoritarianism and formation of a new wave of democratization in the region. However, these optimisms were not realized and Islamist moderates and other democrat groups were marginalized in the aftermath of the developments and many takfiri and jihadist groups expanded their influence and have become dominant actors in some countries. It is noteworthy that takfiri groups such as Islamic state of Iraq and the Levant or Al Nusra- front have controlled many territories of Iraq and Syria by 2015. The present paper is to focus primarily on the reasons behind the rise of jihadists in Iraq and Syria. The main question is as follows: which factors have caused and facilitates the rise of Takfiri groups in Iraq and Syria since 2011. The findings of the paper illustrate that sectarianism and democracy crisis in the national level, regional competitions and the support of some powerful countries in the regional level and finally the relative inaction of great powers especially the United States have facilitated the expansion of jihadists in Iraq and Syria. However, the rise of Takfiris expands the insecurity and crisis in the region and may inspire the intervention of great powers.