گونه شناسي رفتار سياسي علماي شاخص معتزلي و خلفاي عباسي در عصر خلافت هارون تا پايان دوره واثق

Typology of Political Conduct of Eminent Mu’tazilite Scholars and Abbasid Caliphs from the Age of Haroon Caliphate to the End of Vathiq Era

روابط علماي معتزلي و خلفاي عباسي، از عصر هارون تا پايان واثق، نقش بسزايي در شكل گيري و جهت دهي به فضاي سياسي و فكري زمانه آنان داشت. اين پژوهش، با استفاده از تحليل كنش گرايانه و شيوه تبيين تاريخي با استفاده از منابع كلامي و تاريخي، سعي در بيان روابط دوسويه علماي معتزلي و خلفاي عباسي دارد تا روشن شود اين تعاملات در چه ابعادي بوده؟ و چه نتايجي دربرداشته است؟ يافته ها بيانگر آن است، با وجود آنكه اين دوره به عنوان دوره همكاري معتزله و خلفاي عباسي مطرح است، اما اين روابط، تابعي از قواعد رفتاري دين مداران و سياست مداران، ضرورت هاي حكمراني خلفا و برخي پيامدهاي آن بوده و ازاين رو، از يك مشي ثابت پيروي نكرده است

The relationship between Mu’tazilite scholars and Abbasid caliphs from the age of Haroon to the end of Vathiq era is of considerable role towards developing and orienting their political and intellectual atmosphere. This research takes advantage of proactive analysis and method of historical clarification via the theological and historical sources in order to state the bilateral relationships between Mu’tazilite scholars and Abbasid caliphs and to clarify the kind of these interactions and their consequences. According to the findings of study، this era is famous for the age of cooperation between Mu’tazilites and Abbasid caliphs، however، these relationships have followed the behavioral regulations of religionists and politicians، the necessities of caliphs’ ruling and some of its consequences. So it has not followed a stable constant policy.