تحليل ساختار و الگوي نمايشي در «هفت لشكر» (طومار جامع نقالان)

(Analysis on the Structure and Pattern of Drama in “Haft Lashkar” (Comprehensive Scroll of Rhapsodists

هفت لشكر از جمله نمونه هاي «طومار جامع نقالان» در عهد قاجار است كه به وسيله نقالي گمنام در سال 1292 هجري قمري كتابت شده است. هفت لشكر در اصل نام يكي از نبرد- روايت هاي مشهور نقالي است كه از روي شهرت و رواج بر يكي از طومارهاي جامع نقالان نيز اطلاق شده است. جنبه روايي متن، عامل پيوستگي و ارتباط ادبيات و نمايش است. روايت داستان با حركات نمايشي و قرار گرفتن راوي به جاي اشخاص مختلف و تقليد حالات و حركات آنان، روايت داستاني را به سمت روايت نمايشي هدايت مي كند كه به آن «داستان گويي نمايشي» گفته مي شود. در اين ميان، گرچه نقال، در روايت خود به الگوپذيري از نقل هاي كهن نظر داشته است، اما دخل و تصرف هاي ذهني- ساختاري او، زمينه جهت دهي نمايشي متن را فراهم ساخته است. بنابراين ظرفيت هاي نمايشي طومارها، ما را بر آن داشت تا در اين مقاله به بررسي ساختار نماشي طومارجامع بپردازيم. براين اساس، در ابتدا با تعريف ساختار نمايش دراماتيك و بيان تفاوت ميان اين ساختار و ساختمان روايي طومار مورد نظر، درصدد تبيين الگوي ويژه اي برآمديم. نتايج حاصل از اين پژوهش در نهايت ما را با كاربرد الگوي ساختاري بارت به شكل روايت و حوادث تودرتو به عنوان «اپيزود»، ساختمان نمايش رويدادگراي «روايت در روايت» و متفاوت با درام اوجگاهي در طومار جامع نقالان رهنمون ساخته است كه به شكل جدول و نمودار نمايشي- روايي نشان داده شده است. اين الگوي نمايشي، ساخت مايه نمايشي خود را در قالب افزايش كنش و بر هم افزود نقش ويژه ها بر روايت اصلي در قالب نمايش رويدادگرا آشكار ساخته است. همچنين بهره گيري از رويدادهاي همگرا و گسترش نمايش در عمق و توجه مخاطب به چگونگي حوادث در طول درام به جاي تمركز بر پايان آن، از جمله ويژگي هاي تعليقي برآمده از اين نوع ساختمان نمايشي است.

Haft Lashkar, (/hæft læ∫kær/: The Seven Corps) is one of the instances of “Comprehensive Scroll of Rhapsodists” during the Qajar dynasty which has been written by an anonymous rhapsodist in 1292 (Lunar Hijri) (1875 A.D). Haft Lashkar has originally been the name of one of the famous rhapsodic battle- narratives which was chosen as the title of one of the scrolls of Comprehensive Scroll of Rhapsodists due to its fame and prevalence. The narrative aspect of the text creates relation and connection between literature and drama. This type of storytelling that involves drama and playing the roles of different characters by the narrator, and imitating their manners and moves has led the storytelling towards a kind of dramatic narrative which is called “Dramatic Storytelling”. Meanwhile, although the rhapsodist has considered using the old narrations as a model, his subjective and structural manipulations add a dramatic feature to the text. Thus, because of the dramatic capacity of the scrolls, in this article the dramatic structure of the Comprehensive Scroll is studied. First, by defining the structure of dramatic play and identifying the differences between this structure and the narrative structure in this scroll, a specific model is introduced and explained. Eventually, applying Bart’s structural model of “episode” as involute events, the results of this research, has led us to the “narration-through-narration” event-oriented drama structure, which is different from the climatic drama in the Comprehensive Scroll of Rhapsodists, which has been illustrated in a table and a drama- narrative graph. The dramatic basis of this kind of narration has been revealed through action enhancement as well as increasing interaction between especial roles in the main narration in the form of an event-oriented drama. some suspense features resulted from this type of drama structure are: Using convergent events and developing the depth of the drama, and audience’s focus on the state of the events during the drama instead of concentrating on its ending. .