روند تغييرات شاخص تخريب زمين در حوزه آبخيز شازند، استان مركزي

Trend of Changes in Land Degradation Index in Shazand Watershed, Markazi Province

امروزه تخريب زمين با توجه به روند رو به رشد جمعيت و تامين نياز هاي آن و همچنين توسعه اقتصادي، بهره برداري غير علمي و غير منطقي از منابع اجتناب نا پذير است. از اين رو، پايش و شناسايي عوامل موثر بر تخريب زمين در يك منطقه براي مهار و مديريت آن ضروري است. حال آن كه اين موضوعات كمتر مورد توجه متخصصين و مديران قرار گرفته است. در اين راستا، پژوهش حاضر در حوزه آبخيز شازند با هدف تحليل روند تخريب زمين و شناخت عوامل مهم و تاثير گذار بر مبناي شاخص منطقه حساس محيطي (ESAI) در بازه زماني 1365 تا 1393 به سبب تغييرات قابل توجه به دليل بهره برداري ها و مديريت هاي متنوع و توسعه صنعتي انجام شد. با توجه به نقشه هاي ESAI تهيه شده در مقاطع زماني 1365، 1377، 1387 و 1393، به ترتيب 16.56، 33.39، 42.32 و 49.52 درصد از وسعت منطقه در شرايط بحراني تخريب زمين قرار داشت. بر اساس تحليل نتايج حاصل، روند تخريب زمين در منطقه فزاينده بوده و در دوره هاي منتهي به سال هاي 1377 و 1393 با شدت بيشتري صورت گرفته است. همچنين، تحليل حساسيت و بررسي عوامل تاثيرگذار در تخريب زمين در منطقه مطالعاتي مشخص نمود كه نقش عوامل پوشش گياهي و مديريتي و انساني در تغييرات مقادير ESAI و تعديل و تشديد تخريب زمين بيش از ساير عوامل بوده است.

Today، land degradation is inevitable due to growing population and corresponding demands، and also economic development، unscientific and illogical utilization of resources. Monitoring and identification of factors affecting is therefore essential for controlling and management of land degradation in an area. However، such important issues have been less considered by experts and managers. To this end، the present study aimed to analyze the trend and identifying the important affecting factors on land degradation in the Shazand Watershed، Iran، based on the Environmental Sensitive Area Index (ESAI) for significant changes due to a variety of uses، management and industrial development from 1986 to 2014. According to the ESAI maps in five year nodes of 1986، 1998، 2008 and 2014، some 16.56، 33.39، 42.32 and 49.52 percent of the study area were in critical condition of land degradation، respectively. Based on the results، the process of land degradation in the region was increasing and land degradation was considerable in the periods leading up to 1998 and 2014. The sensitivity analysis on factors influencing land degradation in the study area also revealed that the role of vegetation، anthropogenic and managerial factors on ESAI changes were more than other factors and therefore could moderate or intensify the land degradation.