نقش ساختارهاي فضايي دوقطبي در ارتقا تعامل پذيري و حس مكان (مورد پژوهي در مجموعه هاي آييني و شهري)

The Role of Dipole Space Structures in the Upgrade of Civic Communicability and the Sense of Place, Case Study: Ritual and Civic Collections

در دهه هاي اخير ابعاد انساني و كيفيت اجتماعي مكان مورد توجه برنامه ريزان و طراحان قرار گرفته است؛ اما ارتباط ميان فضاهاي جمعي مختلف كمتر بررسي شده است. در اين مقاله با بررسي ارتباط متقابل فضاهاي جمعي در تعامل پذيري و تقويت حس مكان، ابتدا با اشاره به روند نزولي حس مكان و تعامل گريزي در فضاهاي جمعي معاصر، اهميت موضوع بر اساس نظريه هاي زبانشناسي و روانشناسي محيط تبيين شده است. مباحث زبانشناختي با تاكيد بر مولفه هاي كالبدي و مدل هاي روانشناختي با تاكيد بر مولفه هاي رفتاري- ادراكي، جايگاه اصل ارتباط در طراحي محيط را روشن تر مي سازند. در چارچوب فرضيه تحقيق و براساس مفهوم ارتباط، هرگونه تعامل مبتني بر اصولي چون جز ، كل و رابطه فضاهاي متقابل تحقق يافته و ارتباط فضاها نقش اساسي در تعامل پذيري دارد. بنابراين ميزان تعامل با معيارهايي چون عملكرد (نوع كاربري)، مجاورت و جهت گيري قابل تبيين و سنجش است. تحقيق متوجه فضاهاي جمعي است كه با كشش دوسويه و ساختاري دوقطبي ضمن تشويق افراد به تعامل، فرصت هايي براي ارتباط و كنار هم بودن ايجاد مي نمايد. در آزمون كارايي مدل تحقيق، با استفاده از راهبرد موردپژوهي و روش توصيفي-تحليلي، دوازده مجموعه دوقطبي مذهبي-آييني، شهري و تركيبي (آييني-شهري) تحليل شده است. بررسي تطبيقي يافته ها نشان مي دهد كه ارتباط فضاهاي دوقطبي در جذب و تشويق فعاليت هاي اختياري و اجتماعي موثر است و عليرغم تغيير تدريجي عملكرد قطب ها، جهت گيري و نوع مجاورت فضاها، احياي عملكردي-كالبدي در كل يا اجزا امكان پذير است. عواملي چون زمينه و پس زمينه دو قطب اصلي، الگوي مجاورت و سازگاري عملكردي و وجود قطب هاي فرعي جاذب فعاليت مي تواند به تقويت ارتباط عملكردي و ساختاري در فضاهاي دوقطبي منجر شود. توجه به هنر ارتباط و ارزش هاي بصري از طريق ايجاد ديدهاي متوالي عملكردي- فضايي، مي تواند با انگيزش واكنش هاي عاطفي به تقويت حس مكان در فضاهاي شهري منجر شود. آفرينش ساختارهاي دوقطبي تعامل پذير و تقويت حس مكان با مكان يابي اين گونه فضاها در مقياس هاي شهري و محلي امكان پذير است.