مطالعه شباهت ها و تفاوت هاي موجود در عناصر فضايي-كاركردي مدارس علوم ديني تهران عهد قاجار

Similarities and Differences in the Spatial-functional Elements of Tehranייs Seminaries in Qajar Era

بررسي سير تاريخي آموزش و پرورش در ايران، نشان دهنده پيشينه طولاني آن از پيش از اسلام تا به امروز است. روند شكل گيري مدارس در ايران، به صورت رسمي و با ايجاد نظاميه ها در دوره سلجوقي آغاز شد و با اشكال ديگر و طي فراز و نشيب هايي تا به دوره قاجار نيز ادامه يافت. همزمان با توجه اي كه در دوره قاجار به آموزش علوم ديني شد، مدارس علوم ديني نيز از اهميت به سزايي برخوردار شدند؛ به گونه اي كه در شهر تهران، به عنوان پايتخت در دوره ياد شده، بيشترين تعداد مدارس علوم ديني قابل مشاهده است. در مقاله حاضر نتايج حاصل از مطالعه و تحليل عناصر فضايي-كاركردي هجده مدرسه علوم ديني دوره قاجار در شهر تهران، ارايه شده است. اهميت پرداختن به اين موضوع از آنجا ناشي مي شود كه هويت هر فضاي معماري بيش از هر عاملي به وسيله كاركردهاي ويژه آن، از ساير فضاها متمايز مي شود و فضاي كالبدي آن نيز به طور معمول، با توجه به كاركردهاي مزبور شكل مي گيرد. هر كاركرد نوين، تنها پس از تكوين زمينه ها و ضرورت هاي اجتماعي و تاريخي، در حيات اجتماعي ظاهر مي شود و همراه با تولد خويش، فضاي خاص خود را به تدريج شكل مي دهد. در اين مقاله تلاش بر اين بوده است تا الگوي به كار رفته در شيوه هاي معماري اين مدارس و شباهت ها و تفاوت هاي موجود در عناصر فضايي-كاركردي آن ها با توجه به نمونه هاي موجود استخراج شود. با بررسي هاي انجام گرفته به نظر مي رسد، الگوي كاملاً يكساني از ديدگاه معمارانه براي تمامي مدارس علوم ديني دوره قاجار شهر تهران نمي توان تعيين كرد. به گونه اي كه اين موضوع حتي در مجموعه مدارس متعلق به يك دوره پادشاهي نيز قابل مشاهده است.