واكاوي آماري- همديدي بارش رواناب در حوضه ي بهشت آباد

Statistical and Synoptic Analysis of the Rainfall-Run off in the Beheshtabad Basin

سيل به عنوان يكي از مهم ترين سوانح طبيعي همواره مورد توجه بشر بوده و در سال هاي اخير با توجه به پديده ي گرمايش جهاني و تغيير شكل بارش ها از حالت جامد به مايع، لزوم توجه بيشتر به آن احساس مي شود. در حوضه هاي كوهستاني كه از رژيم برفي برخوردارند، معمولاً وقوع بارش با رخداد سيلاب همزمان نيست. با اين وجود، در برخي موارد رخداد بارش فرين منجر به وقوع سيلاب هاي مهيب و خانمان برانداز، شده است. هدف از اين پژوهش، بررسي ساز و كار سامانه هايي است كه همزمان با وقوع بارش هاي فرين، دبي هاي سيلابي را به دنبال داشته است. بدين منظور، داده هاي بارش روزانه 23 ايستگاه هواسنجي استان چهارمحال و بختياري از 12/10/1379 تا 30/7/1391، داده هاي دبي روزانه ايستگاه آب سنجي بهشت آباد در بازه ي زماني 1/1/1377 تا 29/12/1389 و داده هاي تراز مياني هوا سپهر شامل متغيرهاي ارتفاع ژيو پتانسيل، فشار تراز دريا، بادمداري، باد نصف النهاري، امگا، دما و رطوبت ويژه كه از مركز ملي پيش بيني هاي محيطي/ مركز ملي پژوهش هاي جوي ايالات متحده آمريكا اخذ، و به كار گرفته شد. سپس بر مبناي رويكرد محيطي به گردشي مورد واكاوي همديد قرار گرفت. واكاوي آماري داده هاي روزانه ي بارش رواناب نشان داد كه رابـطه ي معناداري بين بارش ايستگاه هاي حوضه و مـقدار رواناب در زمان رخداد بارش وجود نـدارد. به نظر مي رسد عدم همزماني وقوع بارش با رخداد رواناب، ناشي از ريزش هاي جامد است. در حالي كه در رخدادهاي همزمان بارش- رواناب، ريزش هاي مايع بوده است. واكاوي همديد نشان داد، وجه تمايز بين سامانه هاي با بارش مايع و جامد، در نحوه ي تامين رطوبت آنهاست. به طوري كه رويدادهاي بارشي مايع، با استقرار سامانه ي واچرخندي بر روي درياي عرب همراه است كه اين سامانه ي هواي گرم و مرطوب درياي عرب را به داخل فرود عميق مديترانه هدايت نموده و هواي گرم و مرطوب، پس از عبور از درياي سرخ و خليح فارس تقويت شده و بر محتواي رطوبتي آن افزوده شده و در نتيجه در اثر ناپايداري شديد ايجاد شده در جلوي فرود عميق مديترانه صعود نموده و رخداد بارش هاي سيل زا در زاگرس مرتفع، به ويژه حوضه ي بهشت آباد را به دنبال دارد.

In mountainous areas with snow regimes, the precipitation is not usually affected by flood event. However, in some cases extreme rainfall causing flood events is fearsome and destructive. Despite the lack of synchronicity of extreme rainfall and discharge of floods, in some cases extreme rainfall coincides with huge floods. For this purpose, daily precipitation data from 23 meteorolgical stations of Chaharmahal and Bakhtiari Province 28.02.2001 to 21.10.2012, daily discharge datga of Beheshtabad hydrometric station in the period 21.03.1998 to 20.03.2011 and atmosphere data at 500 hfa level including variables of geopotential height, sea level pressure, zonal wind, meridional wing, omega, temperature and specific humidity, taken from NCEP/NCAR were used. The based on environmental to circulating approach they were analyzed. Synoptic analysis showed that the difference between systems with solid and liquid precipitation is in the manner of supply of their moisture. Liquid precipitation occurrence, with the establishment of anaticyclone system on the Arabian Sea is coupled. This system, due to warm and humed air mass of Arabian Sea sinks into the AMediterranean deep trough. The warm and humid air mass, the crossing of the Red Sea and the Persian Gulf are strengthened and the moisture content is added. The warm and humid air mass, in the crossing of the Red Sea and Persian Gulf strengthens and the amount of moisture is added. The rises of air causes huge instability in fron of the Mediterranean deep trough system a creates flood-causing precipitation event in the high Zagros and especially in Beheshtabad Basin.