پديد آورندگان :
پورمحمدرضای تجریشی معصومه نويسنده مركز تحقیقات توانبخشی اعصاب اطفال، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران. Pourmohamdreza-Tajrishi Masoume , طهماسبی سیامك نويسنده گروه آموزش پیش‌دبستانی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران. Tahmasebi Siyamak , بیگلریان اكبر نويسنده گروه آمار زیستی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران. Biglarian Akbar
كليدواژه :
Behavioral Problems , Emotion management training , Parent centered intervention , آموزش مديريت هيجان , اختلال رفتاري , مداخله والدمحور
چكيده فارسي :
هدف در پنجمین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی، اختلال‌های رفتاری به عنوان اختلال‌هایی (اختلال رفتار مقابله‌ای و اختلال سلوك و اختلال رفتار مزاحم) معرفی شده‌اند كه وجه مشخصه تمامی آن‌ها وجود مشكلاتی در مهار هیجانی و رفتاری فرد است. مشكلات هیجانی و رفتاری در اختلال‌ها و افراد با طبقات تشخیصی متفاوت تغییر می‌كند. گستره اختلال‌های رفتاری از پرخاشگری یا برانگیختگی ناگهانی تا اعمال افسرده‌وار متغیر است و رفتارهای گوناگون، افراطی، مزمن و انحرافی را دربر می‌گیرد. اختلال‌های رفتاری ازجمله اختلال‌هایی است كه به‌شدت به دریافت مداخله آموزشی و درمانی نیاز دارد. همچنین مشكلات فردی و اجتماعی متعددی را به وجود می‌آورد كه خانواده و مدرسه و اجتماع را با مسائل و دشواری‌های گوناگونی مواجه می‌كند و كودكان را در برابر آشفتگی‌های روانی و اجتماعی دوران نوجوانی و حتی بزرگ‌سالی آسیب‌پذیر می‌نماید. این پژوهش با هدف تعیین تأثیر برنامه آموزش مدیریت هیجان به مادران دارای فرزندان پسر با مشكلات رفتاری انجام شد و میزان تأثیر این برنامه آموزشی از دیدگاه والدین ارزیابی شد.
روش بررسی مطالعه حاضر از نوع نیمه‌تجربی است كه در آن از طرح پیش‌آزمون پس‌آزمون با یك گروه كنترل استفاده شده است. از بین مدارس پسرانه مقطع ابتدایی در شهر كرمانشاه یك مدرسه به شیوه در دسترس انتخاب شد. تمامی دانش‌آموزان شاغل به تحصیل (96 نفر) با استفاده از پرسش‌نامه رفتاری راتر كودكان (فرم والد) ارزیابی شدند و 30 نفر از آن‌ها كه نمره بالا (13 و بالاتر) كسب كرده بودند به عنوان دانش‌آموزان دارای مشكلات رفتاری تشخیص داده شدند. سپس در جلسه‌ای توجیهی هدف پژوهش برای مادران توضیح داده شد و مادران به‌طور تصادفی به دو گروه آزمایش و كنترل (هر گروه 15 نفر) تقسیم شدند. مادران گروه آزمایش به مدت دو ماه در نُه جلسه آموزش برنامه مدیریت هیجان (هفته‌ای یك جلسه و هر جلسه 60 دقیقه) شركت كردند. گروه كنترل در این زمینه آموزشی دریافت نكردند. پس از پایان جلسه نهم والدین مجدداً وضعیت فرزندان خود را با استفاده از پرسش‌نامه رفتاری راتر كودكان ارزیابی كردند. داده‌های به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه رفتاری راتر قبل و بعد از مداخله با استفاده از تحلیل كوواریانس چندمتغیره و نسخه 20 نرم‌افزار SPSS تجزیه‌وتحلیل شد.
یافته‌ها یافته‌های این پژوهش حاكی از آن بود كه پس از شركت مادران در جلسات آموزش مدیریت هیجان، كاهش معناداری در نمره مؤلفه‌های مشكلات رفتاری ازجمله پرخاشگری و بیش‌فعالی (0/01>P)، اضطراب و افسردگی (0/002>P)، ناسازگاری اجتماعی (0/05>P)، رفتارهای ضداجتماعی (0/001>P) و نمره كلی اختلال‌های رفتاری (0/001>P) در فرزندان مادران گروه آزمایش مشاهده می‌شود (0/01>P)، ولی این تغییر در مؤلفه كمبود توجه با افزایش همراه بوده است كه از لحاظ آماری معنادار نیست (0/01>P). با توجه به شاخص ضریب اتا می‌توان بیان كرد كه 66درصد از كاهش در نمره كلی مشكلات رفتاری فرزندان ناشی از شركت‌كردن مادران آن‌ها در برنامه آموزشی مدیریت هیجان بوده است. با توجه به مقادیر ضریب اتا در زمینه مؤلفه‌های دیگر می‌توان مشاهده كرد كه تغییر در واریانس مؤلفه‌های پرخاشگری و بیش‌فعالی، اضطراب و افسردگی، ناسازگاری اجتماعی، رفتارهای ضداجتماعی و كمبود توجه فرزندان پسر به ترتیب 24، 33، 15، 38 و 11درصد است كه بر اساس شركت مادران در جلسات آموزشی مدیریت هیجان قابل تبیین است.
نتیجه‌گیری با توجه به كاهش مشكلات رفتاری فرزندان پس از شركت مادران در جلسات مداخله‌ای می‌توان نتیجه گرفت طراحی و برنامه‌ریزی به منظور ارائه مداخله‌های آموزشی (به‌ویژه آموزش مدیریت هیجان) به مادران دارای فرزند پسر با مشكلات رفتاری می‌تواند ضمن توانمندسازی والدین در مواجهه واقعی با هیجان‌ها و مدیریت آن‌ها گام مؤثری در كاهش مشكلات رفتاری فرزندان پسر آن‌ها به شمار رود.
چكيده لاتين :
Objective The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, fifth edition (DSM-V), has defined behavioral disorders (i.e. oppositional defiant disorder, conduct disorder, and disruptive behavior disorder) as conditions involving problems in the self-control of emotions and behaviors. The underlying causes of behavioral disorders can vary greatly across disorders and among individuals within a given diagnostic category. The behavioral disorders vary from aggression or sudden arousal to depressive actions. It contains various extreme, chronic, and deviant behaviors. Such disorders lead to individual or social problems and require educational and therapeutic intervention. Such problems in children can increase their vulnerability to psycho-social confusions in adolescence and adulthood. The present study was aimed to determine the effects of emotion management training to mothers on the behavioral problems of their boy offspring. It also measured the efficacy of the program from the parents’ perspectives.
Methods & Materials The present study was semi-experimental, having a pretest and a posttest design with a control group. An elementary masculine school was selected in convenience from the statistical population in Kermanshah City. All of the students (96 individuals) who studied at the elementary school were evaluated by the Rutter (1967) Children’s Behavior Questionnaire for parents. Thirty students who acquired high score (13 points and higher) in the questionnaire were diagnosed as having behavioral problems. An explanatory session regarding the purpose of the study was held for their mothers. The mothers were randomly assigned to an experimental and a control group in equal numbers (each group=15 individuals). The experimental group attended 9 training sessions for two months (once a week; per session lasts for 60 minutes (and received emotions management program, but the control group did not attend any such session. Again, all the students were evaluated through the Rutter Children’s Behavior Questionnaire for parents after the 9th session. Data were collected through the questionnaire before and after the training sessions. Multivariate analysis of covariance was used by SPSS (version 20) for analyzing the data.
Results The findings showed that there was a significant reduction in the scores of components of behavioral problems as follows: aggression and hyperactivity (P<0.01), anxiety and depression (P<0.002), social maladjustment (P<0.05), and antisocial behaviors (P<0.001). There was also a significant reduction in the total score of behavioral problems (P<0.001) of the offspring after mothers’ participation in emotion management training sessions. But, the score of attention shortage increased after the training sessions in the experimental group although this variation was not significant (P<0.01). It can be stated that according to Eta square, 66% of the variation in the total score of behavioral problems in offspring was due to mothers’ participation in the emotion management training program. We also found that 24%, 33%, 15%, 38%, and 11% of variations in components such as aggression and hyperactivity, anxiety and depression, social maladjustment, and antisocial behaviors, respectively, can be explained by the mothers’ participation in training sessions.
Conclusion We conclude that the training intervention (especially, emotion management training) for mothers who have male offspring with behavioral problems is beneficial not only for strengthening the parents to manage their emotions effectively but also for reducing behavioral problems in their offspring.
