اندازه گيري فلزات سنگين در برخي از سبزي‌هاي خوراكي مزارع اطراف شهر زنجان با استفاده از روش نوين پلاسماي جفت شده القايي–طيف سنجي نشري

Heavy Metals’ Measurement in Some Edible Vegetables of Farms around Zanjan City Using Novel Inductively Coupled Plasma Spectrophotometer Technique

سابقه و هدف: تاكنون تحقیقی در زمینه تعیین فلزات سنگین در سبزی­های برگی رایج مورد استفاده در شهر زنجان به روش پلاسمای جفت شده القایی–طیف سنجی نشری انجام نگرفته است. بنابراین هدف از تحقیق حاضر تعیین میزان فلزات سنگین روی، سرب، كادمیوم، كبالت و نیكل در بعضی از سبزی‌های برگی رایج (شوید، تره، جعفری، گشنیز و شاهی) مورد استفاده در اطراف شهر زنجان كه از سه منطقه اصلی كشت (راه‌آهن، دیزج بالا و كوشكن) برداشت شده بود، است. مواد و روش‌ها: برای به دست آوردن نتایج دقیق‌تر، از روش‌های مختلف پیش‌تیمار یا هضم نمونه‌ها (خاكسترگیری مرطوب توسط كوره الكتریكی یا خاكسترگیری مرطوب، هضم با اسیدهای مختلف و فراصوت) استفاده شد و روش اندازه‌گیری پلاسمای جفت شده القایی-طیف سنجی نشر اتمی، به منظور تعیین مقدار فلزات سنگین انتخاب گردید. یافته‌ها‌: نتایج نشان داد كه خاكسترگیری مرطوب مؤثرترین روش پیش‌تیمار نمونه‌ها است. به علاوه مشخص شد كه میزان این فلزات هم به نوع سبزی و هم به منطقه كشت آن‌ها بستگی دارد. همچنین نتایج نشان داد كه میزان سرب در تمام نمونه‌ها از حد مجاز تعیین شده توسط استاندارد (8/1-5/2 میلی­گرم بر كیلوگرم) بالاتر بود. بیشترین و كمترین مقدار سرب نیز به ترتیب در سبزی‌های شوید (95/1 ±28/9 میلی­گرم بر كیلوگرم) و تره (33/3±35/2 میلی­گرم بر كیلوگرم) مشاهده شد. میانگین غلظت نیكل، كادمیوم و كبالت در نمونه‌ها به ترتیب بین 44/0-93/3، 1/0-2/0 و 5/0-08/1 میلی­گرم بر كیلوگرم) بود كه از حد مجاز تعیین شده، كمتر است. در مورد روی، در تمام نمونه‌ها غیر از شاهی، مقادیر تعیین شده از حد مجاز (50 میلی­گرم بر كیلوگرم) پایین‌تر بود. نتیجه گیری: به‌طور كلی می‌توان نتیجه گرفت كه روش پیش­تیمار نمونه­های سبزی، نوع سبزی و منطقه كشت می‌توانند در تعیین میزان فلزات سنگین نقش مهمی داشته باشند. بنابراین برای تعیین مقادیر  این فلزات در محصولات كشاورزی مختلف، این عوامل باید مد نظر قرار گیرند. واژگان كلیدی: فلزات سنگین، پلاسمای جفت شده القایی–طیف سنجی نشری، سبزی‌های برگی، زنجان                

Background and Objectives: Seemingly no research has investigated so far to heavy metals determination in leafy vegetables widely consumed in Zanjan city using inductively coupled plasma (ICP) spectrometer. Therefore, the objective of present research was determine heavy metals contents (Zn, Pb, Cd, Co, Ni) in some selected leafy vegetables widely consumed in Zanjan city (Dill, leek, Coriander, Parsley and Cress) from three major cultivation areas (Rah Ahan, Dizaj Bala and Kushkan). Materials and Methods: For more accurate results four pre-treatment methods (wet ashing with electrical furnace, acid leaching method and ultrasound-assisted acid leaching) and inductively coupled plasma (ICP) spectrometry were evaluated. Results: Obtained results show that wet ashing is the effective method among other pre-treatment procedures. According to the obtained results about heavy metals measurement the level of these metals depended on the type of vegetable and different cultivation areas, so Rah Ahan region showed the highest contamination. Among evaluated heavy metals only the level of the Pb in all samples was higher than permissible levels recommended by standards (1.8-2.5 mg/Kg). The maximum and minimum concentrations of Pb were exhibited by Dill (9.28±1.95 mg/Kg), and leek (2.35±3.33 mg/Kg), respectively. The mean Ni, Cd and Co concentrations in vegetable samples varied from 0.44-3.93 mg/Kg, 0.1-0.2 mg/Kg and 0.5-1.08 mg/Kg, respectively, which were lower than the recommended safe limits. In the case of Zn, all of samples except Cress showed the concentration levels below the acceptable tolerance level (50 mg/Kg). Conclusion: In general it can be concluded that pretreatment methods, both vegetable and cultivated area could be helpful in determining the amount of heavy metals pollution. Considering the importance of accurate determination of these metals, these factors should be considered. Keywords: Heavy metals, Inductively coupled plasma, Leafy vegetables, Zanjan