اثربخشي مداخله مددكاري گروهي با شيوه آموزش مهارت‌هاي اجتماعي بر سازگاري اجتماعي سالمندان

Effectiveness of Social Skills Training on Social Adjustment of Elderly People

هدف سالمندی مرحله‌ای طبیعی از رشد انسان است كه در ادامه مراحل رشد قرار دارد و به عنوان مرحله نهایی رشد افراد در نظر گرفته می‌شود كه با دیگر مراحل زندگی تفاوت بسیاری دارد. ادامه رشد در این دوره منوط به توجه و بازنگری در شیوه‌های زندگی و استمرار نقش‌های پیشین و معنابخشی به زندگی است. در این دوره فرد با كمبودهایی نظیر فوت همسر، مشكلات خانواگی، بازنشستگی، ضعف قوای روانی و جسمانی، ازدست‌دادن نقش‌ها و حضور فعال نداشتن در جامعه روبه‌رو می‌شود. این عوامل می‌تواند باعث سازگاری ضعیف این گروه شود. پژوهش‌های مختلف نشان داده است آموزش‌های گروهی می‌تواند سبب افزایش بهزیستی و سلامت روان این گروه از افراد شود. با توجه به آمار رو به رشد این گروه در جامعه ما و اهمیت موضوع، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی مداخله مددكاری گروهی با شیوه آموزش مهارت‌های اجتماعی بر سازگاری اجتماعی سالمندان تدوین شده است. روش بررسی پژوهش حاضر از نوع آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه كنترل است. جامعه آماری در این پژوهش شامل تمام سالمندان عضو فرهنگسرای سالمند شهر تهران در زمستان سال 1394 بود كه تعداد این افراد 100 نفر (60 زن و 40 مرد) بود. نمونه‌ای به حجم 60 نفر (شامل 36 زن و 24مرد) با توجه به معیارهای ورود و خروج (داشتن سن بالای 60 سال، سلامت ذهنی و روانی و عضویت در فرهنگسرا) به روش تصادفی ساده انتخاب شدند و بر این اساس در دو گروه مداخله و كنترل قرار گرفتند. برنامه آموزش مهارت‌های اجتماعی در 8 جلسه و هر جلسه 90 دقیقه برای گروه آزمایش انجام شد. به منظور سنجش سازگاری اجتماعی افراد، قبل از شروع اولین جلسه و بعد از پایان آخرین جلسه، پرسش‌نامه سازگاری اجتماعی بل و پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی بین افراد شركت‌كننده در پژوهش توزیع و توسط آنان تكمیل شد. نقشبندی‌روا و پایا در سال 1378 روایی و پایایی پرسش‌نامه سازگاری بل را به دست آوردند. ضرایب پایایی به‌دست‌آمده برای سازگاری كل 93/0، سازگاری اجتماعی 86/0، سلامت جسمانی 77/0، سازگاری خانوادگی 88/0، سازگاری هیجانی 85/0 و سازگاری شغلی 70/0 است. اعتباریابی پرسش‌نامه بل بیشتر به اعتبار سازه اختصاص یافته است. نتایج تحلیل عاملی نشان می‌دهد پنج عامل اندازه‌گیری‌شده در این پرسش‌نامه درمجموع 213/0 واریانس نمره‌ها را تبیین می‌كند. این آزمون روایی محتوایی مناسبی دارد. برای تحلیل داده‌ها از نسخه 16 نرم‌افزار SPSS، آمار توصیفی نظیر میانگین، فراوانی و انحراف‌معیار و آمار استنباطی شامل آزمون‌های یومن ویتنی، لوین، كولموگروف اسمیرنف، t وابسته و t مستقل و كوواریانس استفاده شد.  یافته‌ها نتایج این پژوهش نشان داد بین سازگاری اجتماعی كل و هریك از خرده‌مقیاس‌های آن شامل سازگاری خانوادگی، هیجانی، شغلی، اجتماعی و سلامت جسمانی افراد قبل و بعد از آموزش مهارت‌های اجتماعی (P<0/05) و نیز بین سازگاری اجتماعی كل و خرده‌مقیاس‌های آن نظیر سازگاری خانوادگی، هیجانی، شغلی، اجتماعی و سلامت جسمانی در بین افراد آموزش‌دیده و آموزش‌ندیده (P<0/05) تفاوت معناداری وجود دارد.  نتیجه‌گیری با توجه به نتایج این مطالعه می‌توان گفت كه برگزاری جلسات آموزش مهارت‌های اجتماعی به روش مددكاری گروهی بر سازگاری اجتماعی و خرده‌مقیاس‌های آن شامل سازگاری خانوادگی، هیجانی، سلامت جسمانی (سازگاری بهداشتی) و سازگاری شغلی سالمندان مؤثر است. بنابراین به‌كارگیری گسترده‌تر این نوع مداخله توسط متخصصان حوزه سالمندی شامل مددكاران اجتماعی، مشاوران و روان‌شناسان می‌تواند بر بهزیستی و سلامت روان این گروه از افراد جامعه مؤثر باشد

Objective The social adjustments decrease with increasing age, which can have a major impact on the lives of the elderly. According to different studies, using different trainings can increase social adjustment in the elderly group. Therefore, the purpose of the current research is to study the effectiveness of social skills training on social adjustment of elderly.  Materials & Methods The current research is experimental with pre-test and post-test patterns and a control group. The statistical population in this study includes 60 elderly people (36 women and 24 men) of the Elderly Cultural Center in Tehran who were chosen randomly. They were grouped into intervention and control groups. Social skills instruction program was done for all groups undergoing experiments in 8 sessions each with 90 min duration for evaluating the social adjustment of participants before the first session and after the last session. Social adjustment bell (1961) and demographic surveys were filled by participants. Valid and reliable Bell compatibility questionnaire 1378 was measured by Naqshbandi. Reliability coefficient of 0.93 was obtained for the total adjustment, 0.86 for social adjustment, 0.77 for physical health, 0.88 for family harmony, 0.70 for job is emotional adjustment, and 0.85 for compatibility. Bell further validated the construct validity. For data analysis, software SPSS version 16 was used, and descriptive statistics like average, frequency variance, and deductional statistics including U-man Whitney, Leven, Kolmogorov–Smirnov and independent (t) and Dependent (t) and covariance (ANCOVA) examination were used.  Results The result of this research showed that considerable difference can be found between ultimate total social adjustment and each of its subscales, including compatibility of family, emotional, occupational, social and physical health before and after social skills training (P<0.05). Significant differences were found between total and subscales of social adjustment among trained and untrained (P<0.05) people.  Conclusion According to the results of this study, it can be said that holding social skills instruction social work group on social adjustment method is effective among the elderly. The wider use of this type of intervention by specialists in the field of aging can affect well-being and mental health of this group.